In Amsterdam is het aantal zelfstandigen tussen eind 2023 en eind 2024 gestegen, met 6,8 procent. De stijging is opvallend tegen de achtergrond van de landelijke cijfers, waarin het aantal zelfstandigen juist daalt. Sinds januari dit jaar ziet de Belastingdienst strenger toe op schijnzelfstandigheid, zoals aangekondigd medio 2024, waardoor veel zelfstandigen in een ander dienstverband zijn gaan werken en het aantal zelfstandigen gedaald is, wijst de KVK als verklaring toe. Hoe is de toename in Amsterdam te verklaren?
In januari 2025 schreven zich achttien procent minder zzp’ers in bij de Kamer van Koophandel dan een jaar eerder. Tegelijkertijd stopten meer dan negentienduizend zelfstandigen met hun bedrijf, een stijging van 47 procent ten opzichte van januari 2024. De trend die in december al zichtbaar was zet in januari dus door.
‘De landelijke cijfers laten echt een trendbreuk zien’ licht Joris Knoben, econoom aan Universiteit van Tilburg, toe. ‘De afgelopen tien jaar groeide het aantal zzp’ers per maand met duizend of vijftienhonderd, nu neemt het per maand af met duizend. In een grafiek ziet dat eruit als een lijn die in het ravijn stort.’
Het is niet met volledige zekerheid te zeggen dat de daling komt de sinds januari 2025 strengere handhaving op schijnzelfstandigheid. ‘Het is een aanname gestaafd op twee feiten: de cijfers die een dusdanig grote trendbreuk laten zien en wat zzp’ers en werkgevers zelf aangeven. Werkgevers willen stoppen met zzp’ers inhuren’ aldus Knoben.
Werkgevers en zzp’ers vrezen het grijze gebied tussen zelfstandig en schijnzelfstandig. Arbeidssocioloog Fabian Dekker: ‘Er worden minder zzp’ers ingehuurd, opdrachten worden aangepast en een deel probeert zzp’ers in loondienst te nemen. Anderzijds blijft de meerderheid zzp’er.’
Stijging in Amsterdam
Amsterdam telt eind vorig jaar 157.446 zzp’ers, 6,8 procent meer dan een jaar eerder, blijkt uit de ZZP-monitor van KVK. Amsterdam is bovendien de gemeente met veruit het hoogste aantal zzp’ers.
Voor Amsterdam schat Dekker in dat ‘de sectorstructuur nog steeds zorgt voor groei, veel dienstverlening en ICT, dat zijn bij uitstek sectoren met veel zzp’ers’ aldus Dekker. Knoben sluit zich hierbij aan, ‘bij regioverschillen in de cijfers is de sector sowieso vaak een belangrijke factor. De bouw is bijvoorbeeld vooral buiten steden gevestigd, het dalend aantal zzp’ers in de bouw telt niet zozeer mee voor het cijfer in Amsterdam.’
Handhaving schijnzelfstandigheid
De overheid is schijnzelfstandigheid strenger gaan aanpakken omdat het aantal zelfstandigen zonder personeel enorm is toegenomen. In tien jaar tijd is het aantal zelfstandigen bijna verdubbeld. Vooral in de bouw, zorg en het onderwijs kwamen er steeds meer zzp’ers.
Voordelen voor zzp’ers en opdrachtgevers leiden soms tot misbruik en problemen. Sommigen verdienen meer per uur en hebben meer vrijheid, maar zijn vaak niet goed verzekerd en bouwen geen pensioen op. Daarentegen kunnen opdrachtgevers zzp’ers makkelijker laten gaan en hoeven zij minder belasting en premies te betalen als zij een zzp’er inhuren. Daarom is sinds begin 2025 de strengere wetgeving ingegaan.
Veel zzp’ers ook positief
Uit Knab-onderzoek onder 15.000 zzp’ers blijkt dat slechts drie op de tien zich zorgen maken. De meeste zzp’ers geven aan zich niet druk te maken over de wet en de berichtgeving erover te negatief te vinden. De focus op risicosectoren en schijnconstructies zou te eenzijdig zijn.
Opvallend is dat het landelijk aantal starters ook nog steeds stijgt. CBS-hoofdeconoom Peter Hein van Mulligen: ‘Er is een krappe arbeidsmarkt, met name in de zorg. Die krapte gaat niet zomaar weg. Veel werknemers maken de overstap van loondienst naar zzp vanwege betere verdiensten en meer voordelen.’
