Cacaoceremonies, van oorsprong een spiritueel ritueel uit Latijns-Amerika, komen steeds vaker voor in Amsterdam. Een snelle zoekopdracht op Google Maps toont al zo’n tien locaties in de stad waar ceremoniële cacao kan worden gekocht of een ceremonie kan worden bijgewoond. Is de opkomst van cacaoceremonies een voorbeeld van culturele uitwisseling of toe-eigening?
De Peruaanse Adriana Churampi, docent Latijns-Amerikaanse literatuur en cultuur aan de Universiteit Leiden, ziet de opkomst van de cacaoceremonies in Amsterdam als een ingewikkelde kwestie. ‘Op zoek naar spiritualiteit bestaat het idee dat door het beoefenen van sommige inheemse rituelen de essentie daarvan gedeeld kan worden. Dat is echter niet honderd procent waar. Dat komt doordat ‘de echte waarde’ van sommige rituelen niet echt bekend is. Inheemse volkeren houden de essentie van rituelen namelijk geheim. Beweren dat de waarde van een ritueel door het hier te beoefenen geëvenaard kan worden, is dan ook een utopie.’
Hailey Noa, die cacaoceremonies organiseert in Amsterdam, waarover je meer leest in het andere deel van dit tweeluik, probeert een balans te vinden tussen het respecteren van de oorsprong en het aanpassen aan de stadse omgeving. ‘De ceremonies horen bijvoorbeeld eigenlijk in de natuur,’ zegt ze.’ Ik zou het prachtig vinden om een ceremonie in het Vondelpark te geven, maar het Nederlandse weer is onvoorspelbaar. Daarnaast; als het wél mooi weer is, zit het park vol mensen.’ Ze geeft de ceremonies daarnaast ook een persoonlijke draai. ‘Ik combineer cacao met yoga. Cacao komt uit Latijns-Amerika en yoga uit Azië. Ik breng dit samen en gooi er mijn eigen sausje overheen.’
De invloed van de commercie
Churampi stelt dat de waarde van het geloof en de culturele tradities van sommige gemeenschappen niet makkelijk te begrijpen is. ‘Zonder wederzijds begrip en respect is het lastig om te spreken van echte kennis. Wat vaak overblijft, zijn interpretaties van tradities, verteld vanuit het perspectief van niet-inheemse beoefenaars. Op die manier worden deze tradities aangepast en vereenvoudigd, zodat ze makkelijker te verkopen zijn. Hierdoor ontstaat een commercieel product dat ver afstaat van de oorspronkelijke ervaring—een ervaring die eigenlijk niet te koop is en soms zelfs moeilijk te begrijpen.’
Hailey Noa benoemt dit spanningsveld ook. ‘Als iets commercieel wordt, verliest het snel de ziel. Toch blijft dit ook mijn werk en doe ik het met veel liefde en aandacht. Dat heeft zijn prijs, maar als dat mijn enige drijfveer was, was ik wel jurist gebleven.’
‘Het is problematisch om te zeggen dat cacao rituelen in Amsterdam de ‘echte’ versie zijn; daarmee negeer je hun oorsprong en culturele context.’
Adriana Churampi, docent Latijns-Amerikaanse literatuur en cultuur
De groeiende belangstelling biedt ook kansen voor de gemeenschappen in Latijns-Amerika, legt Churampi uit. ‘Bepaalde culturele tradities krijgen een speciale status en worden eindelijk erkend als volwaardige cultuur, iets wat door racisme en het koloniale verleden in Latijns-Amerika vaak werd tegengehouden. Inheemse gebruiken werden lange tijd gezien als folklore, maar zelden als echte cultuur of kunst. Voor beoefenaars biedt de groeiende belangstelling nieuwe kansen om hun rituelen onder de aandacht te brengen en uit te voeren.’
Toch blijken de gevolgen uiteindelijk niet altijd in het voordeel van de lokale gemeenschappen uit te pakken.Volgens Churampi verstoort de internationale vraag naar Peruaanse producten de lokale markt. Dit heeft ecologische gevolgen, trekt criminele groepen aan en laat lokale boeren en inheemse gemeenschappen vaak zonder echte voordelen achter.’
Churampi benadrukt dat oorspronkelijke rituelen een diepgewortelde betekenis hebben, die nauw verbonden is met de specifieke gebieden, omstandigheden en culturele achtergronden waarin ze zijn ontstaan ‘Wanneer deze rituelen elders worden gecreëerd ontstaan er onvermijdelijk nieuwe versies, met andere bedoelingen en voor een publiek met een compleet andere mindset. Het is problematisch wanneer beweerd wordt dat de cacao rituelen in Amsterdam de ‘echte’ versie zijn. Dat is het negeren van de oorsprong en de unieke manier waarop deze rituelen zijn ontstaan en ingebed zijn in een specifieke regio—een regio die niet de westerse wereld is.’
Dit artikel is onderdeel van een tweeluik. Benieuwd hoe het er aan toe gaat bij een Amsterdamse cacaoceremonie? Lees hier het andere deel!