‘Bij ons vind je het boek dat je verwacht en boeken waarvan je niet wist dat je dat je ze wilde.’ Zo prijst de Amsterdamse boekhandel Athenaeum haar aanbod aan op de website. Toch zal het voor veel klanten te betwisten zijn of zij echt geïnteresseerd zijn in het brede scala aan controversiële boeken dat beschikbaar is in het online assortiment. De boekhandel biedt antisemitische, extremistische en transfobische boeken aan. Naar aanleiding van vragen van NAP Nieuws gaat Athenaeum het aanbod nalopen en problematische boeken verwijderen.
Via webshop van Athenaeum kun je binnen vier tot tien werkdagen ‘The White Nationalist Manifesto’ van de auteur Greg Johnson op je deurmat verwachten. In dit boek wordt het verlangen naar een witte ethnostaat uitgesproken. Ook andere boeken als ‘The Hoax of the Twentieth Century’, waarin een ontkenning van de holocaust centraal staat, staat in de digitale schappen. Net zoals het boek ‘Holy Serpent of the Jews’ dat de ondertitel ‘Het geheime plan van de rabbijnen om Satan hun vijanden te laten verpletteren en de Joden naar de wereldheerschappij te brengen’ draagt.
Het blijft niet beperkt tot boeken met een antisemitische inhoud. Zo is bijvoorbeeld het boek ‘When Harry became Sally’ te koop. Hierin wordt genderdysforie gelijkgesteld aan een mentale ziekte. Het boek werd eerder na veel controverse verwijderd van Amazon.
Een troebele databank
Hoe dit is gebeurd licht de webshopmanager van Athenaeum Daan Stoffelsen toe: ‘We hebben een zorgvuldig samengestelde winkelvoorraad, maar het aanbod van de webshop wordt aangevuld met de databases van het Centraal Boekhuis en een Britse leverancier genaamd Nielsen Bookdata. Wanneer zij een boek toevoegen aan hun collectie komt het automatisch op onze site te staan’. Stoffelsen geeft aan dat hij het digitale aanbod kritisch gaat nalopen om problematische titels te verbannen van de site.
Naar aanleiding van een onderzoek van Pointer nam Bol.com al eerder stappen om boeken met een antisemitische inhoud te weren. Daarnaast concludeerde BNR in 2023 dat boekhandel Bruna boeken verkoopt die Jodenhaat en extremisme aanwakkeren. Het bedrijf besloot hierop een onafhankelijk orgaan in te stellen dat moet beoordelen welke boeken in de catalogus buiten de grenzen van het toelaatbare vallen.
Athenaeum werkt met een relatief klein team. De mankracht en tijd ontbreekt om iedere titel in de webshop te controleren, zegt Stoffelsen. Wel geeft hij aan dat zodra een dergelijk boek besteld wordt er in de meeste gevallen figuurlijke alarmbellen zullen afgaan en er contact opgenomen zal worden met de klant. ‘Dat is dan weer ons voordeel: doordat we een klein bedrijf zijn, is niet alles geautomatiseerd en worden veel stappen in het distributieproces door mensen gedaan.’ Toch kan Stoffelsen niet uitsluiten dat er wel eens wat doorheen glipt.
Hartje Amsterdam
Boekhandel Atheneaum staat bekend om haar iconische vestiging op het Spui. De boekhandel, ooit opgericht door de Joodse en homoseksuele Johan Polak, heeft vier andere winkels in Amsterdam en eentje in Haarlem.
Mein Kampf-arrest
Volgens emeritus hoogleraar informatierecht Egbert Dommerink zijn de kaders voor wanneer het strafbaar is om een boek te verkopen opgesteld toen de Hoge Raad in 2017 oordeelde dat een Amsterdamse galeriehouder die historische exemplaren van Mein Kampf verkocht, niet strafbaar bezig was: ‘Het boek was volgens de hoge raad van belang als historische en wetenschappelijke bron. Daarnaast stelde de raad dat uit niks blijkt dat de verkoper nazistisch gedachtengoed aanhangt en wogen ze mee dat de tekst ook op het internet en in bibliotheken te vinden is’, zegt Dommerink.
Deze factoren moeten volgens Dommerink ook meegenomen worden bij de vraag of Athenaeum strafbaar bezig is met de verkoop van zulke boeken: ‘Boeken met dergelijk extreem gedachtegoed, dienen vaak als interessante historische bron of kunnen voor een maatschappelijke discussie relevant zijn’.