Bijbelverhalen hebben ook – of juist – in deze tijd veel te bieden, denkt theoloog en predikant Ad van Nieuwpoort (57). Voor iedereen, gelovig of niet. ‘De Bijbel dwingt tot kritisch nadenken.’
Geboren en getogen mag theoloog en predikant Ad van Nieuwpoort (57) er dan niet zijn, Amsterdam voelt voor hem toch als thuiskomen. Het is de stad van zijn studententijd en waar hij jarenlang gewerkt heeft. Op een steenworp afstand van het Begijnhof, waar hij afgelopen woensdag de middagpauzedienst van de Alle-Dag-Kerk leidde, promoveerde hij in 2006 in de Oude Lutherse Kerk.
‘Ik zie mezelf als een verhalenverteller. Dat is mijn passie. Bijbelverhalen zijn geschreven om een anker te bieden.’ Die verhalen bieden betekenis aan iedereen – gelovig of niet – zoals alle literatuur dat doet, vindt Van Nieuwpoort. Dat bracht hij in de Amsterdamse praktijk met het project Zingeving Zuidas, dat hij opzette als predikant van de Thomaskerk in stadsdeel Zuid. Sinds 2020 is Den Haag zijn thuisbasis.
Op woensdagen opent de Alle-Dag-Kerk haar deuren voor een middagpauzedienst, elke week door een andere voorganger geleid. Van Nieuwpoort ging de dienst al vaker voor, maar zijn geschiedenis met de kerk gaat nog verder terug: naar zijn kindertijd, toen de radio voor elke dienst van de Alle-Dag-Kerk aanging.
Mentale fitness
Van oorsprong werden de diensten vooral bezocht door Amsterdammers die in de buurt werkten. ‘Dan aten mensen tijdens de middagpauze niet alleen hun broodje, maar deden ze ook meteen wat mentale fitness. We besteden vandaag de dag zoveel aandacht aan sport, maar oefening voor de geest raakt ondergesneeuwd.’
Terwijl juist die fitness volgens Van Nieuwpoort belangrijk is in het tijdperk van sociale media. ‘We hebben zoveel middelen gecreëerd om kritisch te kunnen zijn: we hebben aan de wetenschap gebouwd en ons losgemaakt van een kerk die ons vertelt wat we moeten denken. Toch lijken we zowat slaaf geworden van een datasysteem waar we nauwelijks grip op hebben. Willen we kritisch blijven, dan moeten we aan mentale fitness doen.’
De impact van verhalen
Geen betere sportschool voor de geest dan literatuur, vindt Van Nieuwpoort. En daar vallen ook Bijbelverhalen onder. ‘Ze houden je een spiegel voor, zonder je te vertellen wat je moet denken, maar om je te leren zelf na te denken.’ Door die verhalen te linken aan thema’s die nu maatschappelijk relevant zijn, hoopt Van Nieuwpoort zijn diensten voor een breed publiek aantrekkelijk te maken.
In de Alle-Dag-Kerk deed Van Nieuwpoort dat aan de hand van het verhaal Daniël 3, waarin Sadrach, Mesach en Abednego weigeren te knielen voor het beeld van koning Nebukadnessar. Hun overtuiging dat hun god hen zal redden van het vuur waarmee ze gestraft zullen worden, drijft hen. Van Nieuwpoort: ‘Dat is lef hebben.’ En inderdaad, de drie mannen verlaten het vuur ongeschonden. Moraal van het verhaal: blijf waakzaam en kritisch op figuren die hun visie als absolute waarheid presenteren.
‘Net als bij elk goed verhaal of toneelstuk, gaat er een wereld voor je open als je een Bijbelverhaal leest, gelovig of niet. Dat gebeurt – als het goed is – ook als je naar het theater gaat: je loopt anders naar buiten dan je binnenkwam. Dat is het doel van elke verhalenverteller.’ Daar lijkt Van Nieuwpoort in te slagen: ‘Veel mensen die ik tegenkwam op de Zuidas, hadden niks met de kerk, maar werden ineens openhartig over onderwerpen die ze normaal nooit bespraken. Als we die Bijbelverhalen écht goed lazen, wisten ze iets in hen te raken.’ Verhalen als verwerkingsstrategie, dus.
Moderne spiritualiteit
Deelnemers van zulke bijeenkomsten neemt Van Nieuwpoort geregeld mee naar kloosters. ‘Ze vertellen me vaak dat zo’n bezoek grote indruk op hen maakt. Ik denk dat dat komt doordat je teruggaat naar fundamentele vragen zoals wie je bent en of je keuzes passen bij wat je wilt met je leven. De populariteit van mindfulness en meditatie laat zien dat de behoefte om met zulke vragen bezig te zijn, ook in een overwegend niet-gelovige maatschappij blijft.’
Dat de meeste mensen op die spirituele reis niet de weg terug naar de kerk weten te vinden , begrijpt Van Nieuwpoort. ‘Door het misbruikschandaal in de katholieke kerk, hoe er met homoseksuelen en andersdenkenden is omgegaan. Maar de kerk is meer dan dat. Mensen die aan mindfulness doen, zitten op hun eigen matje heel dichtbij henzelf te komen . Maar zo’n middagpauzedienst is een gelegenheid om samen te komen en verhalen te delen. Bijbelverhalen gaan er vaak over dat je pas een bevrijd mens bent als iedereen bevrijd is. Dat is precies wat we in deze tijd ongelooflijk missen.’
Verantwoording afbeelding boven artikel: “Ad van Nieuwpoort”, door MariavonBornemann, CC BY-SA 4.0 https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0, via Wikimedia Commons