Personeelstekorten, te weinig opvangplekken, niet genoeg sociale huurwoningen. De asielketen piept en kraakt. Op de asielboot MS Galaxy vertaalt het zich naar verveelde gezichten, heel veel verveelde gezichten. ‘Ik wil studeren.’
Wie lopend door het Westelijk Havengebied om zich heen kijkt, ziet transport en beweging: auto’s die langsrazen over de A10, treinen die met volle vaart richting het volgende station karren, vliegtuigen die binnen enkele minuten op Schiphol landen. Maar van alle transportmiddelen die het gebied rijk is, zal er in ieder geval één voorlopig blijven liggen waar die ligt: de MS Galaxy.
Afgelopen week maakte het COA bekend dat de huur van deze veerboot, die sinds oktober 2022 dienstdoet als ‘tijdelijke’ noodopvanglocatie en zo’n 1500 asielzoekers en statushouders huisvest, voor de derde keer wordt verlengd. Niet goedkoop: bijna drie miljoen euro per maand, maar een andere optie ziet het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) momenteel niet. Reguliere – goedkopere – locaties om de opvangcrisis tegen te gaan zijn er momenteel niet
De Algemene Rekenkamer becijferde in 2022 dat noodopvanglocaties per bed gemiddeld 40 tot 100 euro kosten, terwijl een bed in de reguliere opvang slechts 19 euro kost. . De MS Galaxy, die voorheen vakantiegangers vervoerde over de Scandinavische zeeën, blijft voorlopig stilliggen.
Wachten
Stilstand, dat is ook wat veel van de bewoners van de MS Galaxy ervaren. Khalil (20), die in een van de lounges op het schip Arabische TikToks kijkt, verblijft al 17 maanden op het schip. Twee jaar geleden vluchtte hij van Syrië naar Frankrijk. Met een taxi kwam hij uiteindelijk in Nederland terecht, net zoals zijn broer. ‘Ik heb in Syrië mijn middelbare school afgemaakt. Nu wil ik naar Delft, communicatietechnologie studeren. Maar ik moet wachten op mijn verblijfsvergunning.’
En zo zijn er meerdere: ze willen dolgraag de maatschappij in, ze willen werken of een opleiding volgen. Maar ze moeten wachten op een verblijfsvergunning: een promotie van asielzoeker naar statushouder, wat een definitief verblijf in Nederland veiligstelt. Door personeelstekorten bij de Immigratie en Naturalisatiedienst (IND) duren de procedures veel langer dan de wettelijke termijn van zes maanden.
Stroperigheid asielketen
Het is een harde politiek-bestuurlijke realiteit die zich in de gangen, cabines en lounges op het schip vertaalt naar verveelde gezichten. Heel veel verveelde gezichten van vooral wachtende mannen (slechts 20 procent is vrouw) die al scrollend op hun telefoon de stroperigheid van de Nederlandse asielketen ondergaan.
Niet dat er niks te doen is. Vandaag staan fitness en een computermiddag op de planning. Later deze week fietsen, Engelse les, breicursussen. Sommige asielzoekers doen vrijwilligerswerk.
Uiteindelijk gaan ook die activiteiten vervelen, zegt Khalil. Toch mag hij niet klagen, vindt-ie. Zijn broer, díe heeft het pas moeilijk. Woont al acht jaar in azc’s, mist z’n vrouw en drie kinderen. ‘Sinds kort slaapt hij met mij op de kamer. Hij wil aan het werk als automonteur, maar probeert tegelijkertijd zijn vrouw en kinderen hiernaartoe te halen. Dat kost veel tijd.’
Doorstroom stokt
Khalils broer heeft een verblijfsvergunning, al vijf jaar, wat in principe betekent dat hij een reguliere woning zou moeten krijgen. Maar door de landelijke woningtekorten duurt dat proces noodgedwongen langer dan verwacht.
Dat is een veelvoorkomend probleem. De ‘doorstroom’, het aantal statushouders dat van een opvangcentrum naar een reguliere woning verhuist, verloopt in heel het land moeizaam. De helft van de bewoners op de MS Galaxy, die volgens de oorspronkelijke plannen alleen asielzoekers zou huisvesten, is inmiddels een statushouder. Landelijk gaat het om zo’n 34 procent.
Niet snel opgelost
De vorige maand aangenomen spreidingswet, die gemeenten in het uiterste geval kan dwingen om asielzoekers op te vangen, moet de asielketen weer op gang brengen. Maar daarvan duurt het nog zeker een jaar voordat die volledig operationeel is. Bovendien: met de huidige formerende partijen – allen sceptisch over migratie – is het nog maar de vraag of de capaciteitsproblemen bij de IND snel opgelost zullen worden.
Tot die tijd blijft Khalil wachten. Beetje voetballen, z’n Engels bijspijkeren, kijken of z’n diploma nog wat waard is hier. Over een maand hoort hij als het goed is van de IND over z’n verblijfsvergunning. Hij schat zijn kansen goed in, maar of hij daarna ook echt het schip kan verlaten? Diepe zucht: ‘Alleen God die het weet.’
De achternaam van Khalil is vanwege de gevoeligheid van het onderwerp weggelaten.
Foto bovenaan de tekst: Benoît Chavatte