Amsterdams raadslid Elisabeth IJmker kaart tijdens een wandeling door het centrum de onzichtbare dataverzameling door technologieën aan, zoals camera’s en slimme deurbellen, en benadrukt de daarmee samenhangende privacyrisico’s.
Op het kruispunt van Waterlooplein wijst raadslid voor GroenLinks Amsterdam Elisabeth IJmker een van de vele camera’s aan. Zonder dat mensen het weten, creëert elke nieuwe beweging op het kruispunt nieuwe data. ‘’Mensen zijn zich hier echter weinig bewust van. Dataverzameling is net als klimaatverandering een langzaam, soms onzichtbaar proces.’’
Privacy is een mensenrecht, zoals onderstreept door Artikel 12 van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens. Op zondag 28 januari was het de Europese Dag van de Privacy, een dag waarop internationaal extra aandacht wordt besteed aan het belang van het beschermen van onze persoonsgegevens. In Amsterdam groeit de aandacht hier ook voor, mede door de toename van de gemeente haar ‘datahonger’, zoals het raadslid het eerder in Parool noemde.
Voor IJmker is privacy een speerpunt. Zo zet ze vraagtekens bij het aantal camera’s in de stad. “Over een camera zoals die hier op Waterlooplein kun je een aantal vragen stellen. Wanneer is die geplaatst, met welk doel en is het permanent? Wat gebeurt er met de gegevens en waar worden ze opgeslagen?”
Slimme deurbellen
IJmker wijst tijdens een korte wandeling door het centrum al snel vijf slimme deurbellen met camera aan: ”Deze is van Ring, die is in handen van Amazon.”
De beelden worden vaak voor commerciële redenen doorverkocht aan andere partijen. “Je kunt met de beelden bijvoorbeeld zien wat er leeft in een buurt en op basis daarvan gerichte advertenties verkopen.” legt IJmker uit.
Video deurbellen kunnen naast de privacygevoeligheid, ook voor wantrouwen in een straat leiden, vervolgt ze. “Als de ene helft in de straat wel camera’s heeft, en de andere niet, kunnen mensen het gevoel krijgen in de gaten te worden gehouden. De onderlinge verhoudingen kunnen op scherp komen te staan.”
Transparantie over gegevens
Data is bij private partijen volgens IJmker niet in meer veilige handen dan bij de overheid. ‘’Bij private partijen is er geen democratische controle over wat er met de gegevens gebeurt.’’
Maar de data van publieke camera’s zijn ook niet altijd toegankelijk voor burgers, merkt het raadslid. “Recent was er een bewoner die vertelde dat hij al heel lang probeert te achterhalen wat de camera in zijn straat filmt. De gemeente wist het niet, de politie ook niet en verwees hem weer terug naar de gemeente.”
Ook voor raadsleden duurt het lang om informatie te krijgen over gevoelige data. “Ik kreeg na twee jaar een lijst van 47 projecten binnen waar experimenten met camera’s waren. Dit moet maximaal vier weken na raadsvragen duren. Over de duur dacht ik al: interessant. Maar toen ontbrak ook de helft van de informatie,” vertelt IJmker. ‘’Over de meeste dingen die er wel uitkwamen, was nooit publiek debat geweest.’’
Normalisatie
De afgelopen jaren heeft de gemeente Amsterdam geëxperimenteerd met ‘Public Eye’, een manier om de drukte op verschillende plekken in kaart te brengen. De aantallen mensen die geteld worden, konden door ambtenaren gebruikt worden om maatregelen te nemen.
De stichting Bits of Freedom die voor een rechtvaardige informatiesamenleving lobbyt, kwam er recent achter dat er gezichtsherkenning werd gebruikt bij het experiment bij de Bijlmer Arena. Het doel erachter is nooit toegelicht, antwoordt IJmker. ‘’Terwijl het gebruiken van technologie toch altijd een doel dient?”
Aan het einde van de wandeling vertelt het raadslid daarom nog een keer over de camera op het Waterlooplein. ‘’Vroeger stond er een man die de brug open en dicht kon doen, nu helpt een camera.’’ Dit leidt volgens haar naast een vermindering van privacy ook tot afhankelijkheid. “Bij een storing kan de brug niet meer open.”
Het is volgens haar belangrijk dat in een democratie, dat in zichzelf al een fragiel concept is, de risico’s van technologie duidelijk zijn. ‘’Maar ook dat we elkaar vertrouwen. Efficiëntie als enige doel en ondermijnen van mensen hun privacy, draagt hier niet aan bij.”
