In De Hallen in Amsterdam is de expositie ‘The Bluest Monday’ te zien. De kunstenaars willen hier bewustwording creëren rondom depressie en hoe kunst mensen kan helpen. ‘Met kunst kunnen mensen die weinig woorden hebben, op andere manieren communiceren’
In een lichte ruimte aan de linkerzijde van De Hallen in Amsterdam, bevindt zich de kunstgalerie ‘Beeldend Gesproken’. Vormgever en kunstenaar Debora van der Vliet is in de ruimte aan het werk. Ze is geïnteresseerd in wat er gebeurt op de scheidslijn waar wij als persoon eindigen, en de wereld begint. ‘In hoeverre laat jij ‘die wereld’ bepalen welke vorm jij als persoon moet aannemen?’ vertelt ze.
Van der Vliet vindt dit mede belangrijk als het gaat om haar neurodivers zijn. ‘Ik heb recent gehoord dat ik autisme heb, gecombineerd met ADHD, maar merk ook dat ik dit los wil zien van mijn kunst. Zo heb ik ook een onveilige jeugd gehad. Waar begint het ene en eindigt het andere?’ Ze wil buiten hokjes denken, en kunst helpt daarbij. ‘Met deze expositie willen we vooral iedereen de ruimte geven om zichzelf te zijn, met alle uitdagingen die daarbij horen’
Neurodiversiteit en depressie
Zo blijkt uit onderzoek dat neurodiversiteit samenhangt met depressie. Mensen met autisme en/of ADHD hebben een hogere kans op het hebben van depressies. Dit wordt vaak verklaard omdat zij gemiddeld minder in staat zijn om hun binnenwereld – hun gedachten en gevoelens – naar de buitenwereld te communiceren. Dit leidt tot een gevoel van machteloosheid.
Ook is de buitenwereld vaak veel ruwer naar hen toe, omdat mensen hen niet begrijpen of negatief reageren op hun gedrag. Dit kan ook tot een gevoel van afsluiting leiden. Hoe minder autonomie mensen voelen in hun leven, des te meer kans dat ze stress voelen.
Maureen Koswal en Rita Etienne zijn betrokken bij het project Schepen, Koffers & Kruiden dat zich richt op het verzamelen van verhalen over de Amsterdamse geschiedenis van Afro-migranten. ‘We werken samen met de expositie en nemen jongeren hier mee naar toe.’ zegt Koswal.
Zij zijn in hun werk vaak in contact gekomen met zwarte jongeren die niet in staat waren met de buitenwereld te communiceren, bijvoorbeeld door moeilijke thuissituaties. Koswal: ’Zo was er een jongen die soms een paar minuten onder de tafel ging zitten. Niemand sprak echt met hem, hij voelde zich niet goed. Pas toen we erachter kwamen dat hij via tekeningen en muziek zich goed wist te uiten, bleek later dat hij autisme en ADHD had.’
Etienne en Koswal vinden het belangrijk dat er op een dag als Blue Monday – die verwijst naar de derde maandag van januari, de zogenaamd meest deprimerende dag van het jaar – ook aandacht is voor neurodiverse mensen. ‘Zeker wanneer ze zwart zijn, vrouw of een migratieachtergond hebben.’ zegt Etienne. ’Dit leidt er toe dat ze vaak veel later worden gediagnosticeerd. Hun gedrag wordt eerder aan hun etniciteit gekoppeld, of aan hun thuissituatie in een ‘slechte’ wijk’.
Kunst en exposities zoals in De Hallen, zijn volgens hen een goede manier om jonge mensen te leren zich tot hun gevoelens en gedachten te verhouden. Koswal: ‘Kunst kent geen woorden. Met kunst kunnen mensen die weinig woorden hebben, op andere manieren communiceren.’
Kunst als communicatie
In de ruimte van ‘Beeldend Gesproken’ staat een levensgrote muurschilderij. Het is grotendeels paars, met tekeningen van ‘oogbalpoppetjes’ en andere wezens die tissueboxen of ander dingen naar een groot beest brengen. De kunstenaar Priscilla Koopman, die ook autisme heeft, vertelt dat deze symbool staan voor goede mensen die ons in de slechtste tijden ondersteunen. ’Maar we kunnen ook zelf de wezens zijn die ze helpen, naast soms beest te zijn.’
Ook Koopman vindt dat kunst een manier van communiceren is. ‘Het helpt neurodiverse mensen hun talenten en persoonlijkheid met de wereld te delen. In mijn eigen kunst wil ik ook vooral de boodschap geven dat het oké is om je niet goed te voelen. We kunnen door negatieve gebeurtenissen en gevoelens heenkomen, juist omdat we elkaar hebben.’
De expositie ‘The Bluest Monday’ duurt van 13 tot 21 januari.
