Na het overlijden van bijzonder hoogleraar Jiddisje taal en cultuur Shlomo Berger in 2015, zal het Jiddisj na acht jaar weer terugkomen op de Universiteit van Amsterdam (UvA) als onderdeel van de bachelor Hebreeuwse taal en cultuur. Daniella Mauer, promovenda aan de UvA en docent Jiddisj, gaat het vak doceren.
‘53 aanmeldingen voor het vak, ik was echt een beetje in shock toen ik het hoorde. Ik had nooit verwacht dat zoveel mensen zich zouden inschrijven,’ zegt Mauer. ‘Ik ben heel enthousiast, en heb er veel zin in, maar vind het ook erg spannend.’ Mauer die in Antwerpen woont, heeft van huis uit altijd Jiddisj gesproken. ‘Mijn opa en oma woonden vroeger bij ons thuis en die spraken de taal. Sowieso is er in Antwerpen een grote joodse gemeenschap die Jiddisj spreekt.’
Onderzoek
Tot midden negentiende eeuw was Jiddisj de taal van het dagelijkse Joodse leven in de stad. ‘Ik denk dat de helft van de studenten die dit vak gaan volgen, onderzoek willen doen naar de Joodse geschiedenis in Nederland en daarvoor moet je Jiddisj kunnen,’ legt Mauer uit. ‘Want bijna alle teksten en boeken in het stadsarchief zijn in deze taal.’ Daarnaast is er ook interesse omdat veel woorden die nog steeds gebruikt worden in de stad van het Jiddisj komen. ‘Kijk al bijvoorbeeld naar het woord Mokum, wat ‘stad’ of ‘plaats’ betekent.’
‘Taal is echt een sleutel tot een domein wat erachter ligt,’ zegt Irene Zwiep, hoogleraar Hebreeuwse, Aramese en Syrische talen en culturen aan de Universiteit van Amsterdam. ‘Niet alleen kan je mensen verstaan of iets lezen. Je kan de (oude) Joodse geschiedenis en cultuur echt goed bestuderen.’
Hebreeuwse alfabet
Een van de studenten die volgende week in de collegebanken zal zitten is de zesenvijftig jarige Brünhilde Albers. ‘Toen ik hoorde dat ze op de UvA dit vak gingen geven dacht ik echt; ‘Dit wil ik doen’.’ Albers is zelfs niet joods maar heeft altijd grote interesse gehad voor Joodse taal en cultuur, ze groeide op in Amsterdam en in haar omgeving werden veel woorden uit het Jiddisj gebruikt.
Op haar negentiende is ze vanwege een jeugdliefde in Israël gaan wonen, waar ze Hebreeuws heeft geleerd, Jiddisj is er echter nooit van gekomen. Nu is ze al lange tijd terug in Nederland. ‘Het is een belangrijk onderdeel van de oude Joodse gemeenschap in Amsterdam. Veel bronnen zijn geschreven in de taal en het opent veel deuren in de geschiedenis.’ Albers maakt zich niet zoveel zorgen dat het vak moeilijk gaat worden. ‘Ik ken het alfabet al, want dat is hetzelfde als het Hebreeuwse alfabet. Daarnaast kan ik goed Duits, wat erop lijkt.’
Donatie
Dankzij een subsidie van de Rothschild Foundation Hanadiv Europe is het mogelijk geworden om Jiddisj te geven op de UvA. ‘Ik heb een grote aanvraag gedaan, want zonder deze subsidie was dit vak niet gegeven,’ zegt Zwiep. De taal zal echter nooit een volledige bachelor worden zeggen Zwiep en Mauer. ‘Dat had het nog geen drie jaar gered. Dit komt vanwege de huidige academische bekostigingsmodellen. Ik denk dat veel mensen het leuk vinden de taal te leren, maar niet de rest van hun leven hier iets mee te doen,’ legt de hoogleraar uit. Ook zal de taal volgens beide docenten alleen in Amsterdam gedoceerd worden. ‘Ik denk dat het Jiddisj alleen op de UvA blijft. Het is toch een beetje een ‘orchideevak’: klein, bijzonder en het past echt bij de stad,’ voegt Zwiep toe.
Dinsdag 14 februari gaat het vak Jiddisj van start op de Universiteit van Amsterdam.