Het is winter en iedereen is net wat vatbaarder om ziek te worden. Mensen grijpen massaal naar de neusspray met xylometazoline, die de verkoudheid direct doet verlichten. Maar gebruik het middel niet langer dan zeven tot tien dagen. Want dan krijgt de spray een averechts effect.
‘Als ik had geweten dat deze neusspray zo verslavend zou zijn, zou ik het nooit hebben gebruikt,’ zegt Amber Langeveld (23). Langeveld gebruikt al negen jaar elke dag neusspray en kan geen dag zonder. ‘Ik was veel verkouden, waardoor ik steeds vaker naar neusspray greep. Vooral voor het slapen gaan gebruikte ik het veel, want dan liep ik helemaal vol. Op een gegeven moment gebruikte ik het elke dag. Nu voelt het niet meer als een constante verkoudheid, maar alsof iemand mijn neus heel hard dichtknijpt en ik hierdoor geen adem krijg,’
Langeveld heeft altijd en overal wel een flesje neusspray liggen. ‘Op mijn nachtkastje, in mijn handtas, bij mijn ouders en vriend, echt overal. Laatst sliep ik bij mijn vriend en was mijn neusspray op. Ik stond echt op het punt om naar huis te fietsen, omdat ik wist dat ik niet zou kunnen slapen. Na lang zoeken vond ik toch nog ergens een flesje en kon ik gerust slapen.’
Rebound-effect
KNO-arts Maaike Berkhout van het Amstelland ziet regelmatig mensen in haar spreekkamer met een neussprayverslaving. ‘Het bestanddeel xylometazoline zorgt ervoor dat de bloedvaatjes in de neus samenknijpen, waardoor het neusslijmvlies dunner wordt, hierdoor krijg je weer ruimte om te ademen,’ legt Berkhout uit. ‘Het werkt bij iedereen, en vrijwel meteen. Dat maakt het ook zo’n fijn middel.’
Echter mag je de neusspray niet langer gebruiken dan zeven tot tien dagen. ‘Als je het langer gebruikt gaat er een mechanisme in de slijmvliezen werken, waardoor de slijmvliezen juist dikker worden. Dit wordt het rebound-effect genoemd: als je stopt met gebruiken, gaat het zwellen, waardoor je moeilijker kan ademen, hierdoor moet je weer bijnemen om weer te kunnen ademen. Het is dus erg verslavend.’
Zoutoplossing
Nu het winter is gebruikt Langeveld vaker neusspray dan in de zomer. ‘Nu het koud is, en ik meer verkouden ben dan in de zomer gebruik ik het wel vaak. Momenteel spray ik zo’n vier tot vijf keer per dag, en dan word ik ‘s nachts ook wakker om bij te nemen. Maar als ik het gebruik, doe ik het altijd stiekem, want ik vind het echt heel kneuterig van mezelf.’
Langeveld heeft weleens geprobeerd te stoppen. Hiervoor kreeg ze neusspray met zoutoplossing van haar huisarts, maar dat hielp niet. ‘Ik sliep helemaal niet meer, omdat ik zo verstopt zat dat ik geen adem meer kreeg en hierdoor erg in paniek raakte. Dus heb ik toch weer naar neusspray met xylometazoline gegrepen.’
Drie maanden
‘Neusspray met zoutoplossing werkt ook niet,’ zegt Berkhout. ‘Er zit geen bestanddeel in die de neusslijmvliezen doet verdunnen. Maar het duurt sowieso lang voordat je neusslijmvliezen weer naar ‘normaal’ zijn als je stopt met de xylometazoline. Onderzoek toont aan dat dat wel drie maanden kan duren.’
Om van de verslaving af te komen geeft Berkhout haar patiënten weleens een neusspray met een corticosteroïd, een ontstekingsremmer. ‘Deze verdunt de neusslijmvliezen, maar het probleem is dat het pas na twee weken werkt. Dit vinden veel mensen te lang, omdat ze vaak niet meer slapen, waardoor ze toch weer naar de xylometazoline grijpen,’ zegt ze.
‘Het verschilt soms ook per patiënt. Bij sommigen werkt het om helemaal cold turkey te stoppen, anderen lengen de neusspray bij met water, of sprayen nog maar in één neus. Heel soms geef ik patiënten prednison-tabletten, maar dat gebeurt niet vaak.’
Bijna maandelijks wordt er in het Amstelland iemand met een neussprayverslaving geopereerd. ‘We noemen dit een CELON-behandeling. De neuschelpen worden kleiner gemaakt waardoor je meer ruimte krijgt om te ademen. Het is een kleine ingreep. Maar ik zeg dan wel tegen de patiënten dat ze per direct moeten stoppen met de spray.’
| In Nederland hebben naar schatting tien- tot honderdduizenden mensen een verslaving aan xylometazoline. Hoeveel erg precies zijn, is niet duidelijk. Ook is niet bekend hoeveel mensen er in Amsterdam afhankelijk van zijn. Veel mensen die dagelijks neusspray gebruiken, gaan er namelijk niet mee naar de huisarts, omdat ze vaak niet doorhebben dat ze verslaafd zijn. Naast de effecten die de spray heeft op de neusslijmvliezen, zijn er geen andere gevaren bij het gebruik. |