In klanken van Amsterdam gaan redacteuren van NAP Nieuws op zoek naar geluiden die typisch zijn voor de stad. Deze keer: het draaiorgel.
Draaiorgelman Ruud Brienen staat al 32 jaar iedere zaterdag met zijn draaiorgel in de Jordaan. Met zijn grote vriend ‘De bandiet’ – het bekendste draaiorgel van Amsterdam – struint hij het gebied rondom de Noordermarkt af terwijl bekende Jordanese smartlappen door de straten galmen.
Al sinds 1875 staan er draaiorgelmannen in Amsterdam. Het draaiorgel werd in de stad geïntroduceerd door de Belg Leon Warnies. Hij begon een draaiorgelverhuurbedrijf, dat vandaag de dag nog steeds bestaat. De bekende draaiorgelfamilie Perlee nam het bedrijf in 1932 over en is sindsdien gevestigd op de Westerstraat in de Jordaan. Met de intrede van Warnies ontpopten zich verschillende draaiorgelfamilies en zo ontstond de Nederlandse straatdraaiorgelcultuur.
Die cultuur dreigt in verval te raken. Steeds minder vaak hoor je de bekende deuntjes van een draaiorgel. Waar vroeger nog tientallen draaiorgels de buurten van Amsterdam sierden, zijn ze nu op één hand te tellen. ‘We zijn nog maar met drie orgelmannen’, vertelt Brienen. ‘Het ligt denk ik aan de tijdgeest. Het is natuurlijk niet hip om een draaiorgelbedrijf te beginnen. Bovendien kun je je brood er nauwelijks meer mee verdienen.’
Ondanks dat orgeldraaien voor veel jonge mensen niet als het meest hippe beroep wordt gezien, bevindt zich onder de Amsterdamse orgelmannen toch een jongeman van 35: Zico van Pareen. Hij was als klein jongetje verslingerd aan de draaiorgels die – toen nog – door zijn straat langs de deuren kwamen en waagde zich aan het beroep. ‘Ik vind de muziek en het instrument prachtig en het staat voor mij voor het vrije leven.’
Toch vreest ook Van Pareen dat het beroep het uitsterven nabij is. Hij beaamt dat het financieel veel minder aantrekkelijk is dan vroeger. ‘Mensen hebben tegenwoordig vaak geen muntgeld op zak voor in het ‘mansbakje’. Daarnaast maakt de gemeente Amsterdam het ook niet gemakkelijker. Door de jaren heen is het aantal te verstrekken vergunningen fors verminderd en mochten orgeldraaiers op minder plekken steeds minder lang staan.
Om het voortbestaan van het draaiorgel te waarborgen, is Stichting Draaiorgel Festival Amsterdam in het leven geroepen. ‘Wij ondersteunen de draaiorgels door het organiseren van een jaarlijks draaiorgelfestvial op de Dam. Zo proberen wij het draaiorgel onder de aandacht te brengen’, aldus secretaris Piet Bood. Omdat de Nederlandse draaiorgelcultuur twee jaar geleden opgenomen is op de lijst van Immaterieel Erfgoed, is het volgens Bood van des te groter belang dat deze traditie zal worden behouden.
De draaiorgelmannen en Stichting Draaiorgel Festival zullen er alles aan doen om de typische Amsterdamse klank van het draaiorgel niet uit het straatbeeld te laten verdwijnen. ‘Wij blijven ons inzetten, wij gaan gewoon door’, zegt Bood. Van Pareen zegt trots dat hij blijft orgeldraaien tot hij erbij neervalt.