In Klanken van Amsterdam gaan redacteuren van NAP Nieuws op zoek naar geluiden die typisch zijn voor de stad. Deze keer: het verdwenen spoor op het Cruquiuseiland.
In de verte klinkt het gebulder van de treinen die tussen station Amsterdam Centraal en Muiderpoort rijden. Op het Cruquiuseiland, dat omringd wordt door de Entrepothaven en de Nieuwevaart, liggen nog wel rails, maar het is lang geleden dat deze werden gebruikt.
Op een hoek van het eiland staat een oud perron met een klein opzichtershuisje. Hier begint een gratis audiotour over het verleden van het gebied. Vroeger werd hier per trein vee geleverd voor de markt, maar ook wilde dieren, zoals olifanten en leeuwen, voor het wereldcircus in Carré kwamen hier de stad binnen. Het perron, het opzichtershuisje en het spoor met daarop een wagon zijn in 1993 nagemaakt door de kunstenaar Joep van Lieshout als eerbetoon aan het industriële verleden van het Oostelijk havengebied.
In een wandeling van drie kilometer, die start op het perron, volg je het spoor langs de veemarkt, spoorbruggen, een douanekantoor en pakhuizen uit de 18e en 19e eeuw. Tijdens de wandeling vertellen oude en nieuwe bewoners van het eiland over hun ervaringen met het Cruquiuseiland als onderdeel van de Amsterdamse havenindustrie.
Lozingskanaal
De wandeling loopt onder andere langs het ‘lozingskanaal’, de Nieuwevaart kleurde vroeger rood van het afval dat geloosd werd door het slachthuis. Sinds 1887 werd op de veemarkt vee verhandeld en geslacht in het aangrenzende abattoir. In de tour vertelt Henk Penseel, geboren op het eiland, dat hij vroeger in het kanaal zwom met zijn vrienden: ‘als je heel snel zwom, kon je je vastklampen aan de voorbijvarende schepen.’
Bijzondere verhalen, zoals een op hol geslagen stier dat het Entrepotdok overzwom, en interessante geschiedenislessen wisselen elkaar af in de audiotour. Persoonlijke anekdotes van oude en nieuwe bewoners, nieuwsberichten en achtergrondinformatie nemen de luisteraar mee langs het spoor en de geschiedenis van het gebied.
Gescheiden
Het spoor loopt door over de kade. Vroeger stonden hier grote kranen die goederen van schepen takelden en op de treinen laadden. Oude pakhuizen zijn inmiddels omgebouwd tot sociale huurwoningen en in het voormalige pakhuis Koning Willem I huisvest nu het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis. De bouwstijl van de buurt wordt abrupt verstoord door het chique Harbour Club restaurant, dat het westelijk en oostelijk deel van het eiland van elkaar scheidt.
Ten oosten van het restaurant wordt gewerkt aan een groot nieuwbouwproject. Hier worden luxe appartementen en werkplekken gebouwd. Een groot contrast met de sociale woningbouw aan de andere kant van het eiland. Aan datzelfde spoor waar ooit dieren aankwamen per trein wonen nu rijk en arm naast elkaar.
| De audiotour en wandelroute is hier te vinden en start bij het Museum Perron Oost |