Onderzoekers op Antarctica waarschuwen dat een gletsjer ter grootte van het Verenigd Koninkrijk sneller smelt dan verwacht. Als de ijsplaat daadwerkelijk in zee belandt, zal de zeespiegel in rap tempo stijgen. Laaggelegen gebieden zoals Amsterdam lopen dan gevaar.
Amsterdam is niet vreemd van water, de stad is tenslotte gebouwd op palen. Dankzij ingenieuze dijken en dammen is de echte dreiging ver te zoeken: de Amstel stroomt nauwelijks en het Amsterdam Rijnkanaal ligt er rustig bij. Maar wat als het klimaat sneller verandert dan onze waterkeringen aankunnen?
Het KNMI waarschuwde afgelopen herfst dat de zeespiegel nog sneller zal stijgen dan tot nu toe was voorspeld. Een lopend onderzoek op Antarctica schetst een nog zwarter scenario. Een internationaal team van wetenschappers waarschuwt dat de zogeheten Thwaites-gletsjer scheuren vertoont. Als de gletsjer in de zee belandt, zal de zeespiegel harder stijgen dan verwacht.
Badkuip Amsterdam
Aimée Slangen is onderzoeker bij het Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee (NIOZ). Ook was ze hoofdauteur van het onderwerp zeespiegelstijging in het klimaatrapport van de Verenigde Naties. ‘Op dit moment is Nederland gewoon veilig’, stelt Slangen gerust. ‘Antarctica is een enorme onzekere factor. Als daar het ijs versneld gaat smelten, moet er meer actie ondernomen worden. Maar we moeten niet te lang wachten: de Deltawerken hebben ook zo’n dertig jaar gekost.’
Voorspellingen over de zeespiegelstijging hebben te maken met een grote marge van onzekerheid. Als de uitstoot van broeikasgassen niet afneemt, zal de zeespiegel in 2100 met ongeveer 1,20 meter stijgen. Maar als de onzekerheid van Antarctica wordt meegewogen, wordt dat snel 2 meter of meer.
Schuif de cursor voor de vergelijking van Nederland boven en onder zeeniveau.
Ongeveer een kwart van Nederland, waaronder Amsterdam, ligt onder zeeniveau. Slangen vergelijkt de situatie met een badkuip waarbij onze dijken de randen vormen. ‘Aan de buitenkant van de kuip komt het water steeds hoger te staan. Bij stormen kan het zomaar over de randen klotsen en het land instromen.’
Conservatieve klimaatmodellen
Matthijs Bouw is de oprichter van One Architecture, een ontwerpbureau dat Metropool Regio Amsterdam adviseert over klimaatadaptieve infrastructuur. Bouw pleit voor een lokale aanpak van klimaatvraagstukken. ‘De klimaatcrisis gaat een enorme impact hebben op onze leefomgeving en die overwegingen moeten worden meegenomen in alle investeringen.’
Volgens Bouw gaan infrastructuurprojecten uit van klimaatmodellen die te conservatief zijn. Klimaatmodellen hanteren een zekere mate van onzekerheid. Projectontwikkelaars gaan vaak uit van het meest waarschijnlijke scenario; het midden van de bandbreedte. Maar bij het ontwerpen van infrastructuur moet men juist het risico incalculeren van een klimaat dat zich in de toekomst radicaal anders ontwikkelt, vindt Bouw.
Zijn advies luidt: gebiedsontwikkeling moet rekening houden met de lange termijn en een hoge mate van onzekerheid. ‘Als ik in een vliegtuig ga zitten en er wordt verteld dat ik waarschijnlijk zal aankomen, stap ik niet in. Als er 95 procent kans is, denk ik er tenminste nog over na.’
Zowel Slangen als Bouw denken dat Amsterdam het tot 2200 wel droog houdt. Maar als de wereldwijde uitstoot van broeikasgassen niet afneemt, kan de zeespiegel in 2300 stijgen tot wel zeven meter. Slangen: ‘Dan wordt het lastig, niet alleen voor Amsterdam.’