‘Zeesluis IJmuiden’ is de grootste sluis ter wereld en wordt woensdag geopend door koning Willem Alexander. De nieuwe sluis maakt het Amsterdamse havengebied bereikbaar voor enorme vracht- en cruiseschepen van bijna 400 meter lang.
De sluis verbindt de Noordzee met het Noordzeekanaal en de haven van Amsterdam. Het enorme project moet Amsterdam met de rest van de wereld verbinden. Maar in een wereld die sinds de eerste plannen van de sluis drastisch is veranderd, is het de vraag of de sluis de haven zal laten bloeien of dat het eigenlijk een poging is om het hoofd boven water te houden.
Als grootste benzinehaven van de wereld is de Amsterdamse haven sterk afhankelijk van brandstofproducten. Albert Veenstra, hoogleraar handel en logistiek aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, vindt dat de haven zich eigenlijk op andere goederen moet focussen. ‘We weten al lang dat fossiele brandstoffen vroeg of laat gaan verdwijnen en dat Nederlandse havens worstelen met deze ontwikkeling.’ Het plan voor de nieuwe zeesluis is gebaseerd op grote groeiverwachtingen. In de praktijk valt deze groei tegen en is de sluis een poging om de haven voorlopig goed te laten functioneren.
‘Al sinds ik werkzaam ben, dat is zo’n 25 jaar geleden, wil men een nieuwe sluis.’ Vertelt Veenstra. Destijds verwachtte de haven een overslag van tussen de 140 en 175 miljoen ton. Het overslagvolume in 2019 was 87 miljoen ton.
Tijdens de ontwikkeling van de sluis werd gedacht dat de haven van Amsterdam mee zou kunnen in de containervaart. Daarvoor moest de infrastructuur wel op orde zijn. ‘Als we dat goed doen, dan gaan we behoorlijk groeien’, was volgens Veenstra de gedachte. In de praktijk is hier weinig van terecht gekomen.
Het transport in de haven bestaat voor 40 tot 60 procent uit fossiele producten. ‘De sluis is noodzakelijk voor de Amsterdamse haven om de komende jaren hun hoofd boven water te houden’, stelt Veenstra. Maar het havenbedrijf moet serieuze discussies voeren over de toekomst van de haven. Hierbij is het belangrijk dat de stad de haven voldoende perspectief biedt.’ De sluis is symbool voor de omslag van het denken in groei naar denken over de energietransitie. Over groei kun je niet meer spreken, zegt Veenstra. ‘Wat dat betreft kun je de sluis zien als een relikwie van het oude denken.’
Jordy Husslage, hoofd operatie en plaatsvervangend Rijkshavenmeester van de Amsterdamse haven herkent de dalende cijfers: ‘Het klopt dat de verwachtingen zijn bijgesteld. Als je kijkt naar de overslagcijfers zie je dat de hoeveelheid benzine is teruggelopen, dit komt deels door corona.’ De hoeveelheid kolen is nog stabiel, maar de haven denkt wel degelijk na over de energietransitie en heeft de ambitie om in 2030 volledig kolenvrij te zijn. Husslage: ‘We zijn bezig met het uitfaseren van kolen en zetten in op andere segmenten zoals waterstof. We hopen dat we in de toekomst waterstof kunnen importeren via schepen en kunnen opslaan in de haven.’
Einde levensduur
De huidige Noordersluis, gebouwd in 1929 en destijds de grootste van de wereld, is aan vervanging toe. Husslage: ‘De sluis loopt tegen het einde van zijn levensduur. De storingen lopen op en de sluis is minder betrouwbaar. De sluis is de voordeur van ons havengebied en moet dus goed toegankelijk zijn. Wereldwijd worden de schepen groter en wij willen meegaan met de behoefte van de markt. Daarnaast is de nieuwe sluis een stuk dieper zodat grote schepen ook bij eb door de sluis kunnen.’
‘Er moest een nieuwe sluis komen, dus het is logisch dat hij groter wordt. Scheepvaart wordt namelijk ook groter’, zegt Arne van der Hout. Hij was betrokken bij de ontwikkeling van de sluis. ‘Of die zó groot hoeft te zijn, vind ik moeilijk om te zeggen, maar ik snap het wel. Je bouwt een sluis immers voor de komende 100 jaar.
| De opening van de sluis door koning Willem Alexander is vanaf 15:00 live te volgen via een livestream. |