Amsterdam kampt met een structureel tekort aan openbare toiletten, concludeerde de Rekenkamer afgelopen zomer. De sluiting van de horeca tijdens de lockdown, verergert dit probleem. De bewegingsvrijheid van Amsterdammers met buik- en blaasproblemen wordt hierdoor verder ingeperkt.
Frans de Boer (59) uit de Amsterdamse Rivierenbuurt was met zijn boodschappen op weg naar huis, toen hij moest plassen. Nergens in de buurt was een openbaar toilet. Het was lente en de horeca was weer open, maar alleen voor reservering. De Boer mocht daarom nergens naar binnen. ‘Uiteindelijk ben ik maar naar het Beatrixpark gelopen om daar mijn kleine behoefte te doen.’
De Boer werd door twee handhavers opgemerkt en aangesproken op zijn gedrag. Het argument dat er in deze tijd geen plek is om te plassen, werd door één van hen weggewuifd. ‘Mij werd verteld dat ik een plaskrul moest opzoeken, maar waar die dan was kon de man mij niet vertellen.’ De Boer werd op de bon geslingerd: 140 euro voor wildplassen. ‘Zijn collega vond het geloof ik wel wat overdreven.’
Frans de Boer vond zijn boete onterecht en tekende met succes bezwaar aan. Om aandacht te vragen voor dit probleem, stuurde De Boer zijn bezwaarschrift door naar raadsleden, journalisten en de Toiletalliantie. Dat is een groep van dertien partijen die zich hard maken voor meer openbare toiletten. Ivo Thonon, woordvoerder van de Toiletalliantie, hoort meer van dit soort verhalen. ‘Wij krijgen dagelijks klachten binnen van mensen die nergens naar het toilet kunnen tijdens de lockdown.’
Eén op de vijf mensen in Nederland is buik- of blaaspatiënt en de gemiddelde patiënt heeft binnen vijf minuten een toilet nodig. ‘Nu de horeca dicht is, is dat nauwelijks meer mogelijk’, zegt Thonon. Het gevolg is dat veel mensen de straat niet meer op durven en in een sociaal isolement kunnen raken. ‘Iedereen heeft lockdown, maar zij hebben huisarrest.’
Het gebrek aan toiletten tijdens de lockdown is ook voor andere Amsterdammers lastig. ‘Je kunt in deze tijd eigenlijk alleen nog maar wandelen, maar je kunt nergens naar de wc,’ zegt UvA-studente Britt Dekker. Na een koffie onderweg wordt de nood soms hoog. ‘Er zijn sowieso weinig toiletfaciliteiten voor vrouwen, maar nu is de enige optie wildplassen, of je moet het ophouden en een blaasontsteking riskeren.’
Aan openbare toiletvoorzieningen is al langer een tekort in Amsterdam, blijkt uit het onderzoek van de Rekenkamer. De stad telt momenteel 900.000 inwoners en maar 88 openbare toiletten. De door de Rekenkamer opgestelde norm dat binnen een straal van 500 meter een openbaar toilet moet staan, wordt bijna nergens gehaald. In een tweede berekening, waarin de horeca werd meegenomen, kwam de stad veel beter naar voren. ‘Dankzij de gastvrije horeca scoorde Amsterdam relatief goed, nu deze uitvallen is het echte probleem zichtbaar,’ aldus Thonon.
In 2019 diende gemeenteraadslid Ilana Rooderkerk (D66) een initiatiefvoorstel in voor meer openbare toiletten, die voor iedereen toegankelijk zijn. ‘De oude plaskrul volstaat gewoon niet,’ verduidelijkt Thonon, ‘die zijn alleen maar handig voor mannen die niet hoeven te poepen.’ Sinds die tijd heeft de gemeente een paar stappen gezet. Afgelopen zomer waren er voor het eerst noodtoiletten in de Amsterdamse parken en is er een app gelanceerd waarin openbare toiletten staan aangegeven. Ook moeten de 66 plaskrullen uiteindelijk worden vervangen door rolstoeltoegankelijke toiletten, maar dit is een langdurig project.
Twee weken geleden deed Rooderkerk een oproep om tijdens de lockdown noodtoiletten te plaatsen. Het verzoek werd door wethouder Laurens Ivens afgewezen omdat hier geen budget voor zou zijn. ‘Geen geld is een kwestie van geen prioriteit’, vindt het raadslid. Het kan anders, ziet ook Thonon. Na druk vanuit de gemeenteraad staan er in drie Utrechtse parken toiletwagens en ook Alkmaar heeft inmiddels toiletwagens aangeschaft. Wel gaat het in Amsterdam beter dan tijdens de vorige lockdown. Toen werden ook alle openbare toiletten gesloten, om verspreiding van het coronavirus tegen te gaan.
Nu Frans de Boer wat ouder wordt moet hij vaker naar het toilet. Toch laat hij zich niet belemmeren om van huis te gaan. ‘Ik ken de stad goed en weet vaak op tijd een plaskrul te vinden. Maar die take away koffies in het park sla ik wel over.’
Amsterdam is sinds maart 2020 een stuk stiller dan voorheen. In De Stille Stad onderzoekt NAP Nieuws hoe de stad en haar bewoners sinds het begin van de coronacrisis zijn veranderd. Hoe vergaat het de pandemie-hobbyisten bijvoorbeeld? En hoe is het met de dierenasielen, die haast leeg zijn doordat elke Amsterdammer op zoek is naar een harig lockdownmaatje?