Het is nodig om de plunderingen en demonstraties, naar aanleiding van het instellen van de avondklok, te verklaren. Dat vinden drie sociale wetenschappers die donderdagavond de achtergronden van deze gebeurtenissen belichten, tijdens een webinar van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen. ‘Door de acties te duiden zie je dat ze niet geheel uniek zijn.’
‘We zouden verbaasd moeten zijn over de verbazing over alle onrust op straat’, concludeert hoogleraar ontwikkelingsneurowetenschap, Eveline Crone, donderdagavond. De Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW) nodigde gisteren drie deskundigen uit om, tijdens een webinar, te zoeken naar verklaringen voor de stedelijke plunderingen van twee weken geleden. Met dat slotwoord weet Crone, volgens moderator Maarten Prak, precies aan te geven waarom de wetenschap zo belangrijk is. ‘Het is nodig om voorbij emoties te kijken.’
De rellen waren volgens leden van onze regering ‘crimineel gedrag’ en eigenlijk ‘on-Nederlands’. Maar, vroeg Maarten Prak zich terecht af, ‘waren deze gebeurtenissen wel zo onvoorspelbaar als het kabinet suggereerde?’. Hij legde de vraag bij de drie deskundigen, uit drie verschillende vakgebieden. Niet om het plunderen en het gooien van vuurwerk goed te praten, maar om het gedrag van de vaak jonge jongens te verhelderen.
Als historicus wist Niek Pas, universitair docent aan de UvA, het publiek dat online meekeek te vertellen dat de rellen beslist niet ‘on-Nederlands’ waren. Hij vergeleek de plunderingen naar aanleiding van de avondklok met verschillende opstanden uit het Nederlandse verleden. Een vergelijking met de provo’s in de jaren zestig bleef daarbij niet uit.
De jeugd van tegenwoordig
Crone legde vanuit haar vakgebied, de neurowetenschap, uit dat ‘de jeugd van tegenwoordig’ en zijn risicogedrag ook van alle tijden is. Wat de avondklokrellen anders maken, is dat veel jongeren die meededen behoren tot generatie Z. Deze generatie, die geboren is tussen 1997 en 2010, is volgens haar meer gericht op het leven van anderen. Deze jongeren kennen geen tijd zonder het internet. Ze consumeren minder drugs en alcohol dan voorgaande generaties, maar hebben meer stressklachten. Uit eigen onderzoek van Crone blijkt dat jongeren met de komst van de pandemie alleen maar meer stress ervaren. De wetenschapster legde uit dat dit voor adolescenten betekent dat ze vaak meer risicogedrag laten zien. Het is volgens haar een misverstand om te denken dat enkel kansarme jongeren meededen aan de rellen. ‘De veerkracht van met name jongens is op.’
Why men rebel
Socioloog Godfried Engbersen, verbonden aan de Erasmus Universiteit, kan als het over zijn vakgebied gaat een verzuchting over onze minister-president niet onderdrukken. ‘Je weet dat Rutte er niet zo van gecharmeerd is’. Volgens hem des te belangrijker om de rellen vanuit een maatschappij wetenschappelijk perspectief te bekijken. Dat deed hij door een vergelijking te maken met eerdere rellen uit West-Europese steden, zoals Londen en Parijs. De ‘klassieke’ vraag die hij stelde was: ‘waarom rebelleren jongeren?’.
Aan de hand van een interactief model, verschafte Engbersen de ‘ingrediënten’ voor de opstandelingen. Relschoppers hebben een aanleiding nodig, in dit geval de lockdown. Ze voelen zich opgesloten waarbij gevoelens van boosheid naar boven komen. Er ontstaat een groepsgevoel met een gezamenlijke vijand: de overheid. De jongens willen geprikkeld worden. Volgens Engbersen spelen ook de media een rol. Zij stimuleren de rellen door ze met krantenkoppen en live-uitzendingen een podium te bieden. Ook belichtte Engbersen de invloed van streng optreden door de politie, alsook juist de afwezigheid van de sterke arm in andere gevallen.
Vrouwelijke uitlaatklep
Het KNAW webinar werd afgesloten met enkele vragen die het publiek in de chatbox kon stellen. Een van de vragen, die Maarten Prak de drie wetenschappers voorlegde, ging over de uitlaatklep van vrouwen. ‘Dat mannen rebelleren om stoom af te blazen hebben we gezien. Maar hoe zit dat met de gevoelens van vrouwen, waar is hun uitlaatklep?’
Volgens Eveline Crone een belangrijke vraag. ‘Vanuit de wetenschap weten we dat externaliserend gedrag, risicogedrag, vaker voorkomt bij mannen. En dat internaliserende problemen, zoals depressies, vaker voorkomen bij vrouwen.’ Het is volgens haar daarom extra belangrijk dat bij elke maatregel die de regering neemt tijdens deze pandemie, nagedacht moet worden wat die betekent voor onze samenleving.