Het aantal verkochte soa-zelftesten is flink toegenomen tijdens de coronapandemie. Hoewel dergelijke tests een uitkomst zijn voor mensen die schromen naar de dokter of GGD te gaan, is Soa Aids Nederland niet onverdeeld enthousiast.
Wie gestresst thuiszit met pijn bij het plassen, een druiper, genitale wratten of andere vervelende symptomen van een soa, heeft het momenteel extra lastig. NAP Nieuws meldde woensdag dat jongeren en risicogroepen momenteel moeilijk terecht kunnen bij de GGD Amsterdam voor een gratis soa-test. De huisarts is ook beschikbaar voor soa-tests, maar daar kan het prijskaartje voor een onderzoek oplopen tot wel 250 euro.
Niet gek dus, dat veel mensen een goedkoper soa-zelftestpakket bestellen via allerlei aanbieders op het internet. Een telefoontje naar de klantenservice van de webshop Soatest.nu legt meteen de vinger op de zere plek: ‘Door extreme drukte in verband met de coronapandemie, kan het zijn dat uw bestelling is vertraagd’, zegt een vrouwenstem in het keuzemenu.
De webshop biedt verschillende testpakketten aan. Geïnteresseerden kunnen ervoor kiezen zich alleen op chlamydia of gonorroe te laten testen, maar worden aangemoedigd een compleet testpakket te kiezen waarbij ook de aanwezigheid van antistoffen tegen syfilis en het hepatitis B-virus wordt gemeten. Met direct resultaat, meldt de website.
Deze laatste twee aandoeningen worden getest door zelfgeprikt bloed uit een willekeurige vingertop. De aanwezigheid van chlamydia en gonorroe lees je af na een sample uit de vagina of penis te hebben genomen met een bijgeleverd wattenstaafje. Dit kan allemaal thuis, zonder de tussenkomst van de GGD, een huisarts of zelfs een laboratorium. ‘Geen gênante situaties in de wachtkamer’, prijst de webshop nog maar eens aan. Een testpakket van deze vier veelvoorkomende soa’s kost in totaal bijna 60 euro. Een stuk minder dan bij de dokter. Sommige drogisterijen verkopen vergelijkbare soa-tests.
Lijkt ideaal, toch? Dat is het absoluut niet, volgens Soa Aids Nederland. De organisatie hamert erop dat het geen goed idee is om een soa-zelftest te doen waarvan de uitslag binnen een paar minuten zichtbaar is. ‘Dat is gewoon weggegooid geld’, zegt woordvoerder Karolien Maris. ‘Die testen zijn onbetrouwbaar.’ Hanna Bos, arts infectieziektebestrijding, bevestigt dit. ‘Bij een doe-het-zelftest van bijvoorbeeld chlamydia krijgen mensen in 50 tot 60 procent van de gevallen een onterecht negatief resultaat. Dat betekent dat je eigenlijk wel chlamydia hebt, maar toch een negatieve uitslag krijgt.’
Maar niet alle zelftests moeten meteen de prullenbak in. ‘In principe kan je het beste naar de huisarts of de GGD gaan, maar voor sommige mensen is die drempel te hoog’, legt Maris uit. ‘Daarom is een zelftest doen een waardig alternatief, zolang het een betrouwbare is.’ De zelftestresultaten zijn alleen te vertrouwen als de webshop erkend is en het testpakketje wordt opgestuurd naar een laboratorium. In een lab kan bijvoorbeeld de chlamydiabacterie goed vermenigvuldigd worden en zodoende correct gedetecteerd, iets wat bij een doe-het-zelftest nog altijd niet lukt.
Ook de webshops met betrouwbare zelftesten zien de verkoopcijfers groeien sinds de coronamaatregelen van start gingen. Zo ontstond er in de eerste lockdown een toename van meer dan 45 procent in het aantal bestellingen bij de webshop van Soapoli-online.nl. Maris benadrukt dat een goede zelftestaanbieder aan een paar voorwaarden voldoet; naast het feit dat het sample naar een lab gestuurd moet worden, moet de webshop ook juiste informatie bieden na het ontvangen van een positieve test. Ook de plek waar getest wordt moet duidelijk zijn. Een soa als chlamydia kan bijvoorbeeld in de anus zitten, in plaats van de geslachtsdelen. Daarnaast kan het zijn dat er met dezelfde klachten verschillende soa-tests nodig zijn. En wat moet je doen als je een positief testresultaat terugkrijgt?
Even je huisarts bellen of de anonieme soa-checklijst invullen vóór het kopen van een zelftestpakket is daarom slim om te doen. Daarnaast moet de gekozen webshop natuurlijk betrouwbare resultaten leveren. Soa Aids Nederland heeft in samenwerking met het RIVM, huisartsen en de GGD’s een aantal zelftestpakketten van verschillende websites geselecteerd als betrouwbaar. Een betrouwbare zelftest koop je overigens niet om geld te besparen, want een goed zelftestpakket kost net zoveel als een test bij de huisarts. Maar: alsnog goed nieuws voor iedereen die ‘genânte situaties in de wachtkamer’ liever vermijdt.