AMSTERDAM – Het Amsterdamse straatbeeld vergrijst de komende jaren sterk. Die stijging vraagt niet alleen om structurele veranderingen in de zorg, maar ook in het woningaanbod. In het tweeluik ‘Ouder Amsterdam’ onderzoekt NAP Nieuws hoe Amsterdam zich voorbereidt op die vergrijzing. In dit eerste deel: wat is het probleem en wat gebeurt er al?
Momenteel wonen er zo’n honderdduizend 65-plussers in Amsterdam, maar volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) stijgt dit aantal over tien jaar naar 145.000. 90 procent van hen woont nu nog thuis, maar uit onderzoek van de gemeente blijkt dat 45 procent van de oudere Amsterdammers zijn woning niet geschikt vindt om oud in te worden. Vooral in het centrum wonen ouderen vaak in verjaarde woningen met steile trappen, krappe gangetjes en weinig mogelijkheden tot aanpassing.
De gemeente speelt hierop in met plannen om het overgrote deel van de nieuwbouw aanpasbaar te maken voor ouderen. En dat is nodig, want uit onderzoek van de GGD blijkt dat in 2018 bijna 38.000 Amsterdamse ouderen ten val raakten.
Kortetermijnoplossing
Na zo’n val volgt vaak een ziekenhuisopname, waarbij de patiënt dusdanig wordt opgelapt dat hij of zij snel terug kan keren naar huis. Dat de oudere na terugkeer vaak binnen enkele maanden weer in het ziekenhuis belandt – vaak door onvoldoende herstel of nazorg – heeft tot het openen van de Wijkkliniek geleid. Deze kliniek, die gehuisvest is naast het AMC, is een initiatief van hoogleraar ouderenzorg Bianca Buurman, zorginstelling Cordaan en het Zilveren Kruis.
De kliniek biedt vierentwintig studio’s waar ouderen kunnen verblijven en medische zorg krijgen vanuit het ziekenhuis. ‘Over het algemeen kan de patiënt maximaal twee weken in de Wijkkliniek verblijven,’ vertelt Cordaan-woordvoerder Wolter Knijff, ‘maar als een cliënt meer tijd nodig heeft voor herstel, kan er bijvoorbeeld een intensief thuiszorgtraject worden geregeld.’
Hoewel dit nieuwe zorgconcept de druk op ziekenhuizen verlicht, is het volgens Knijff geen langetermijnoplossing, omdat de Wijkkliniek gericht blijft op kortstondige medische zorg.
Toekomstbestendig
Als hoogleraar Organisatie en Beleid van Zorg aan de Vrije Universiteit houdt Henk Nies zich bezig met de vraag hoe de ouderenzorg toekomstbestendig kan worden. ‘Het gaat nu vaak om vragen als: hoe krijgen we meer geld, mensen, kwaliteit et cetera, maar de discussie gaat te weinig over de vraag: kunnen wij ervoor zorgen dat mensen langer zelfstandig kunnen blijven en minder zorg nodig hebben?’
Terug naar de verzorgingstehuizen, die de laatste jaren uit het straatbeeld zijn verdwenen, is volgens Nies niet de oplossing. ‘Die verzorgingstehuizen worden tegenwoordig vaak geromantiseerd als het gaat over oplossingen, maar die tehuizen hadden hun tijd ook echt wel gehad. In allerlei delen van het land liep het aantal aanmeldingen rond 2015 ook sterk terug, dus dat liet al zien dat deze vorm op zijn retour was.’
Volgens Nies blijft onder ouderen echter de behoefte aan gezamenlijk wonen bestaan, met behoud van zelfstandigheid en sociaal contact. Nies: ‘Om ouderen op de lange termijn meer zelfredzaam te kunnen laten zijn, moet er daarom worden nagedacht over nieuwe woonvormen.’
Dat laatste wordt beaamd door Bernadet Naber van ouderenbond ANBO: ‘Er is een wereld te winnen als het gat tussen ‘thuis’ en het verpleeghuis gedicht wordt met nieuwe woonvormen. Goed ouder worden begint uiteindelijk bij goed wonen in een leefbare wijk, waar mensen bewegingsvrijheid hebben en andere mensen kunnen ontmoeten. Dit zorgt er óók voor dat er minder vaak (onnodig) een beroep op de zorg wordt gedaan.’
Nies: ‘Er blijft altijd behoefte aan woonvormen waar mensen elkaar kunnen ontmoeten en in de gaten kunnen houden. Uiteindelijk willen veel mensen toch in gemeenschappelijkheid blijven leven, dus het is belangrijk dat Amsterdam dat meeneemt in toekomstig beleid. ’
Slimme wijk?
Eetbare muren. Digitale hekken. Klinkt als een grimmige ‘Black Mirror-situatie’? In Eindhoven wordt volop nagedacht over ‘wijken die uitdagen tot bewegen en ontmoeten’. In het dorpje Aalst-Waalre wordt vanaf 2021 gestart met een zogenaamde ‘slimme wijk’ voor ouderen. Wat deze slimme wijk precies inhoudt en of dit concept met technische snufjes een reddingsboei kan bieden voor Amsterdam, lees je maandag in het tweede deel.