AMSTERDAM – Schaken mag sommigen dan wat stoffig en saai in de oren klinken, de sport is steeds populairder onder Amsterdamse basisschoolleerlingen. Schoolschaakkampioenschappen worden druk bezocht en de afgelopen vijf jaar groeide het aantal jeugdleden van de Schaakbond Groot-Amsterdam (SGA) van 250 naar 400. ‘Veel schaakclubs hebben een wachtlijst van een half jaar.’
Nova van den Oord (9) neemt plaats aan een van de lange tafels in de aula van het Cygnus Gymnasium. Traditiegetrouw geeft ze een hand aan haar tegenstander die aan de overkant van het schaakbord is gaan zitten, een leerling van een andere basisschool. Na een paar minuten in stilte te hebben gespeeld steekt Nova triomfantelijk haar vinger omhoog. ‘Schaakmat!’ Een scheidsrechter verschijnt naast de tafel en oordeelt dat Nova inderdaad de winnaar is. Het meisje springt van haar stoel en huppelt naar haar vader, die net als de andere ouders vanaf de zijlijn trots toekijkt. ‘Ik heb wéér gewonnen!’
Nova is een van de 112 leerlingen die zondagmiddag meedeed aan de voorronde van het basisscholenkampioenschap van het Vereenigd Amsterdamsch Schaakgenootschap (VAS), de oudste schaakvereniging van Nederland. In de aula van het Cygnus Gymnasium namen teams van veertien basisscholen uit Amsterdam-Centrum, Watergraafsmeer, Zeeburg, Zuid-Oost en Noord het tegen elkaar op. ‘Ik schaak pas sinds een paar maanden. Dit is mijn eerste toernooi’, vertelt Nova. ‘Ik vind het heel erg leuk, want tot nu toe heb ik alle wedstrijden gewonnen. Mijn geheime wapen is een trucje: schaakmat in drie zetten.’
Nova van den Oord (9) uit het team van Daltonschool De IJsbreker.
Sander van den Oord is enthousiast over de nieuwe hobby van zijn dochter. ‘Het is leerzaam dat kinderen strategisch moeten nadenken over hun volgende stap. Ze moeten zich goed concentreren en leren omgaan met hun verlies. Daarnaast is het echt een vriendelijke sport. Bij voetbal is er meer machogedrag dat leidt tot een agressief sfeertje. Bij schaken speelt dat helemaal niet. Kinderen hebben dan vooral veel plezier.’
Naschoolse activiteit
Ieder jaar doen er meer teams mee aan het toernooi. Toch is er op het gebied van schoolschaken nog een hoop te winnen, vindt Tigran Spaan. Hij is jeugdleider bij de SGA en zet zich in om het schoolschaken in de stad te promoten. ‘Dat gaat ontzettend goed. We hebben in de afgelopen jaren clubs opgericht in wijken waar eerst nog weinig gebeurde op het gebied van schaken, zoals IJburg en Noord. Er wordt ook steeds meer les gegeven op basisscholen, maar helaas gebeurt dat bijna alleen maar als naschoolse activiteit. Dat is zonde’, vindt de Amsterdammer.
Wat in Rotterdam kan, zou in Amsterdam natuurlijk ook moeten kunnen
Tigran Spaan, jeugdleider SGA
In Rotterdam is dat anders. Daar worden op verschillende basisscholen in samenwerking met de gemeente pilots gehouden waarbij schaken in het vaste lesrooster is opgenomen. ‘Wat in Rotterdam kan, zou hier natuurlijk ook moeten kunnen’, zegt Spaan. ‘Maar bijna al het geld dat de gemeente beschikbaar stelt aan sporten op scholen, gaat naar bewegingssporten. Die zijn natuurlijk erg belangrijk, want kinderen mogen niet te dik worden. Maar ze moeten ook slim worden’, stelt Spaan. ‘Vaardigheden als problemen oplossen en patronen herkennen ontwikkelen ze ook wel tijdens wiskunde op de middelbare school, maar bij schaken leer je dat soort dingen al als je zes jaar oud bent. Ik vind dat de gemeente op dat gebied echt wat laat liggen.’
Spaan is er van overtuigd dat er voldoende vraag is naar schaaklessen onder schooltijd. ‘Ik weet zeker dat schoolbesturen en ouders het een goed idee vinden. Het grootste probleem is dat de lesroosters al bomvol zitten. Wat mij betreft zouden de IT-lessen moeten sneuvelen om plaats te maken voor het schaken. Computeren leren die kinderen toch wel’, meent Spaan, zelf eigenaar van een IT-bedrijf. ‘Met schoolschaakles leren ze logisch denken. Dat is belangrijker.’