In 2020 heeft Amsterdam een tekort van 415 basisschoolleraren, berekende de gemeente in 2016. NAP Nieuws sprak met onderwijsdeskundigen, een basisschooldirecteur en de Onderwijsbond over hoe dat probleem kan worden opgelost.
‘Het onderwijs hier kampt met twee grote problemen. Het eerste: het lerarentekort en twee: het lerarentekort’, zegt Nancy Optenkamp licht geërgerd over het Amsterdamse onderwijs. Optenkamp is bestuurder van ASKO Scholen, een schoolbestuur voor christelijk onderwijs. ‘Gelukkig worden er langzaamaan maatregelen genomen.’
In 2025 komt Amsterdam ruim achthonderd leraren tekort.
Toch groeit het Amsterdamse lerarentekort. Over twee jaar staat het aantal vacatures in het basisonderwijs op 415. In 2025 is dat aantal verdubbeld tot ruim achthonderd. De Amsterdamse bevolking groeit en daarmee de hoeveelheid basisschoolleerlingen. Het aantal docenten blijft achter bij die groei, voornamelijk door de vergrijzing en een terugloop in het aantal pabo-studenten.
Amsterdam probeert ondertussen meer leraren naar de stad te trekken. Met extra parkeerplaatsen bij scholen en reiskostenvergoedingen. Met een voorrangsregel voor jonge leraren op de woningmarkt. Is het voldoende? Wat kan Amsterdam nog meer doen om het lerarentekort terug te dringen?
De ‘grotestedenbonus’
Thijs den Otter van de Algemene Onderwijsbond, een vakbeweging voor onderwijspersoneel met 84 duizend leden, wijst erop dat het lerarentekort een landelijk probleem is. ‘Maar Amsterdam merkt er het meest van vanwege de bevolkingsgroei.’ De maatregelen die de gemeente nu neemt, noemt Den Otter ‘halfbakken’. ‘Extra parkeerplaatsen, een reiskostenvergoeding; het helpt allemaal niet zoveel. Er moet simpelweg veel meer geïnvesteerd worden in het onderwijs.’
'Je dicht een gat door er ergens anders één te graven.'
In 2016 sprak VVD-wethouder Eric van der Burg zich uit voor de ‘grotestedenbonus’: een toeslag voor leraren die werken in Amsterdam. Ook in het VVD-verkiezingsprogramma voor de gemeenteraadsverkiezingen staat de bonus beschreven. Een goed idee?
Nee, denkt Den Otter. ‘Daarmee lok je leraren weg uit regio’s waar ze ook nodig zijn. Je dicht een gat door er ergens anders één te graven.’ Onderwijsdeskundige Marie-Christine Opdenakker van de Rijksuniversiteit Groningen (RUG) ziet er wel iets in. ‘In de noordelijke provincies zijn er nog wel docenten zonder werk. Het is prima die mensen te verleiden naar Amsterdam te komen met zoiets als een bonus of een betaalbare woning.’
Grotere klassen
Vaktijdschrift ‘Het Onderwijsblad’ schreef afgelopen week dat het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap onderzoek doet naar het ‘anders organiseren’ van het basisonderwijs. Onderdeel van dit plan is het vergroten van schoolklassen. Voor de klas komt er naast de leraar een assistent te staan. ‘Een lapmiddel’, zegt onderwijsexpert Hans Luyten van de Universiteit Twente (UT). ‘Zo’n assistent is niet opgeleid tot leraar en mist daardoor benodigde vaardigheden.’
‘Gezien het huidige tekort word je als schoolbestuur gedwongen te kijken naar andere oplossingen’, zegt Arno Methorst, directeur van Amsterdamse basisschool De Rivieren. ‘Grotere klassen kunnen dan een optie zijn.’ Methorst denkt dat technologie leraren in grote klassen kan helpen. ‘iPads die het niveau van de leerlingen bijhouden of filmpjes van lessen die toch ieder jaar gegeven worden. Dat kan leraren veel werk uit handen nemen.’
'Misschien geven leraren liever les op een dorpsschool.'
Volgens Opdenakker van de RUG is het ‘helemaal niet duidelijk’ of grotere klassen nadelig zijn voor de kwaliteit van het onderwijs. ‘Onderzoeksresultaten zijn hierin niet eenduidig. Grote klassen hebben namelijk in veel gevallen een oudere, meer ervaren leerkracht. Die kunnen beter omgaan met grote groepen.’ Zelf is Opdenakker geen fan van de oplossing. ‘Ik ben bang dat sommige kinderen buiten het zicht van leraren zullen vallen.’
Een rustige dorpsschool
Onderwijsbond-man Den Otter ziet een simpele, landelijke oplossing: meer geld. 1,4 miljard om salarissen te verhogen en de werkdruk te verlagen. ‘Dan komen er vanzelf meer mensen die les willen geven en hoeven we niet te werken met een oplossing die de kwaliteit van het onderwijs onder druk zet.’
Deskundige Luyten van de UT betwijfelt of met die 1,4 miljard ook het Amsterdamse tekort wordt opgelost. ‘Het kost hoe dan ook een paar jaar om nieuwe leraren op te leiden. Daarnaast is Amsterdam misschien gewoon minder aantrekkelijk voor leraren en geven zij liever les op een rustige dorpsschool buiten de stad. Dat gaat alleen geld niet oplossen.’