Bijna vijfentwintig procent van de eerstejaarsstudenten aan de Universiteit van Amsterdam komt van buiten Nederland. De UvA wil nu de instroom van internationale studenten ‘sturen’ om de balans tussen Nederlandse, Europese en andere internationale studenten te bewaren. Mag dit wel? NAP Nieuws vroeg drie juridisch experts naar de mogelijkheden.
‘De UvA wil een rem op het groeiende aantal internationale studenten.’ Dat concludeerde het Parool na de toespraak van rector magnificus Karen Maex op 8 januari. Wie de speech naleest, ontdekt dat de universiteit vooral op een betere balans tussen Nederlandse, Europese en andere internationale studenten aanstuurt. Een ‘international classroom met verschillende nationaliteiten’, benadrukt ook Kim Janssen, persvoorlichter van de UvA, in een schriftelijke reactie.
Nu is zeventig procent van de internationale studenten afkomstig uit de Europese Unie. Die samenstelling kan volgens de rector diverser, terwijl de universiteit ook toegankelijk moet blijven voor Nederlanders. Vooral bij reguliere bacheloropleidingen, waar Europeanen vrij kunnen instromen, valt dit lastig te sturen.
Hoe gaat de UvA de instroom reguleren? Dat wil de universiteit vooralsnog niet vertellen. Wel vroeg Maex de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap in haar toespraak naar nieuwe mogelijkheden om achtergrond mee te laten wegen in de werving en selectie van studenten.
Het recht op gelijke behandeling
Een limiet stellen aan het aantal Europese of internationale studenten kan niet. Wanneer een universiteit achtergrond in de selectieprocedure betrekt, loopt deze volgens Annette Schrauwen, hoogleraar Europees recht aan de UvA, al snel tegen het recht op gelijke behandeling aan. ‘Binnen het Europese recht mag er geen onderscheid gemaakt worden tussen nationaliteiten.’ Daarom is het collegegeld van Europeanen en Nederlanders even hoog en moeten de diploma’s en taalvaardigheid aan dezelfde kwaliteitseisen voldoen.
Een arrest uit 2010 bewijst dat anti-discriminatiewetgeving scherp nageleefd wordt, vertelt Schrauwen. ‘In Wallonië trekken medische studies veel Franse studenten aan die na hun afstuderen weer vertrekken.’ Daarom kregen studenten met een Belgische woonplaats voorrang. ‘De overheid zette in op het belang van de volksgezondheid en zei: straks hebben wij zelf geen artsen meer’, legt Schrauwen uit. Een groep Europese studenten daagde de regering voor de rechter, en won.
Schrauwen kan zich moeilijk voorstellen dat de rechter diversiteit wel als zwaarwegend publiek belang ziet. ‘Je moet echt aantonen dat een discriminerende maatregel noodzakelijk en proportioneel is. Er mogen geen andere opties zijn.’ Ook bij een stop óf voorkeursbehandeling van internationale studenten moet eenzelfde algemeen belang gelden, zegt Yvonne Donders, UvA-hoogleraar internationaal recht.
Mogelijkheden
Maar wat mag er wel? ‘Met een beleid van de mond kun je wel op verandering kan aansturen,’ zegt Mieke Laemers, hoogleraar onderwijskunde aan de VU. ‘Wanneer de universiteit zegt: wij willen ons richten op Nederlandse studenten, voelen internationale studenten zich minder welkom.’ UvA-hoogleraar Donders verwijst naar doelgerichte marketing. ‘De universiteit kan keuzes maken; maak je reclame in China, of juist niet?’
In haar toespraak roept rector Maex de gemeente Amsterdam op om meer huisvesting te creëren voor studenten. Laemers raadt aan studenten goed voor te lichten over de woningkrapte. ‘Informeer je studenten over het tekort, dan zullen ze minder snel de keuze voor Amsterdam maken.’ Donders kan zich hierin vinden. ‘Met de juiste informatie kunnen studenten een goede afweging maken.’
Masterprogramma’s zijn selectief en het beoordelen van geschiktheid voor bachelors is ook toegestaan, vertelt Laemers. Door een studiekeuzecheck of gesprek kan invloed uitgeoefend worden op de samenstelling van opleidingen zonder strenge toelatingsprocedures. Maar: wanneer je diversiteit laat meewegen in toelatingsgesprekken, overschrijd je al snel de grens, waarschuwt Donders. ‘Wat zijn dan de criteria waarop je studenten wilt testen? Een toelatingsgesprek gaat over de motivatie van de student, niet over de achtergrond. Je komt in een grijs gebied terecht, wat toch snel leidt tot discriminatie.’
UvA-hoogleraren Schrauwen en Donders benadrukken dat één maatregel altijd helpt; geld. ‘Er zijn studiebeurzen beschikbaar voor studenten uit ontwikkelingslanden’, vertelt Donders. ‘Die kan je inzetten om studenten uit bepaalde landen aan te trekken.’ Studenten selecteren toch deels op kosten, zegt ook Schrauwen. Op de UvA betalen internationale studenten ruim vijfduizend euro per jaar meer voor hun bacheloropleiding dan Nederlandse en Europese studenten. ‘Wil je meer studenten van buiten Europa, dan moet je het collegegeld verlagen. Maar ja, dat willen universiteiten natuurlijk liever niet’, lacht Schrauwen.
Aan het eind van dit jaar komt de UvA met een beleidsvisie op de international classroom, vertelt rector Maex in haar speech. Pas dan wordt het duidelijk welke kant de universiteit echt op wil. ‘De rector wakkert een goede discussie aan over internationalisering’, zegt Donders. ‘Maar het blijft juridisch bijna onmogelijk grote stappen te zetten.’