Verschillende waarden, verschillende belangen en verschillende manieren van organiseren: Is er een fundamentele strijd gaande tussen de jongere en oudere generatie in onze samenleving? “Ik begrijp echt niet dat jongeren zich niet dagelijks met de kloof bezig houden.”
De uitnodiging voor het debat aan de Universiteit van Amsterdam klinkt alarmerend. Ouderenzorg gaat “ten koste” van onze toekomst en politieke partijen “buitelen over elkaar heen om meer geld voor ouderen te beloven”. Er is een kloof tussen jong en oud, en die veroorzaakt vooral voor jongeren veel ellende. Die kloof is het thema van het debat van vandaag.
Maar er blijven er veel stoelen in de zaal leeg. Jeppe van Aubel, organisator van het debat, zucht als hij zegt: “Ik snap niet dat jongeren zich hier niet dagelijks mee bezig houden, want dit gaat ons aan.” Is de kloof tussen jong en oud werkelijk zo groot? En waarom houden jongeren er zich zo weinig mee bezig?
Economische belangen
De kloof tussen jong en oud heeft vooral te maken met de verschillende economische belangen tussen de leeftijdsgroepen. Ouderdomsvoorzieningen voor een steeds groter wordende groep ouderen moeten door jongeren worden betaald. Zelfs met het bijstellen van de AOW-leeftijd zijn er volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) in 2040 2,6 mensen in de werkende leeftijd op elke AOW’er. Nu zijn dat nog 3,3 mensen.
Ouderen vormen daarnaast de rijkste groep in onze samenleving en terwijl jongeren vaak een flexibel contract krijgen, hebben ouderen veelal een vaste baan. Al die verschillen creëren spanningen. Wanneer een partij als 50PLUS de AOW-leeftijd weer terug naar 65 jaar wil brengen, zullen jongeren voor die kosten op moeten draaien.
Kijk deze video en kies: sta je in de schoenen van Jeppe (24) óf Frits (65)? Mogelijk werkt deze interactieve video niet op je telefoon. Klik dan hier voor de video van Frits (65) en Jeppe (24).
Kom van je reet
Het verschil in economische belangen zou niet per se een groot probleem zijn, als beiden ‘kampen’ evenredig worden vertegenwoordigd. De 50PLUS-partij staat in de peilingen inmiddels op acht tot tien zetels en fractievoorzitter Henk Krol houdt ondanks tegensprekende CBS-cijfers vol dat de ouderen de ware slachtoffers zijn van de economische crisis in Nederland. Waar ouderen zich verenigen en in grote getalen naar de stembus trekken, is dat bij jongeren wel anders. In 2012 stemde 30 procent van de jongeren onder de 25 niet en er bestaat geen one-issue partij voor jongeren. Dat betekent simpelweg dat ouderen meer politieke macht hebben.
Kristina van der Molen, voorzitter van de jongerentak van de vakbond FNV, kan niet ontkennen dat minder jongeren dan ouderen warmlopen voor een vakbondslidmaatschap. FNV-jong telt 11 duizend leden, terwijl zijn grote broer er meer dan een miljoen heeft. “Maar dat ligt niet aan onze generatie”, zegt Van der Molen. “Veel jongeren willen wel, maar weten niet van ons bestaan. Ook ik ben niet opgegroeid met het idee dat een vakbond belangrijk is.”
Van der Molen vindt het tegelijkertijd fout om meteen met de vinger naar ouderen te wijzen. “Ouderen bashen helpt niet, samenwerken wel. De meeste ouderen willen dat ook en zij maken zich zorgen over mijn toekomst.”
Tijdens het debat aan de UvA is die teneur anders. Als jongeren niet politieker actief worden, gaat er alleen maar meer geld van jong naar oud. “Jongeren moeten eens van hun reet afkomen”, is de boodschap. De jongere van nu organiseert zich op een andere manier, bijvoorbeeld online, en daarom is er weinig animo voor traditionele inspraakmogelijkheden. Van Aubel: “Inspraak verkrijg je niet via internet, maar op de ouderwetse manier via vakbonden en door lid te worden van politieke partijen. Ga in ieder geval stemmen.”
Gesprek tussen Frits en Jeppe
Bestaat er buiten de economische verschillen een generatieverschil in waarden? Andries van den Broek, senior onderzoeker bij het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP), denkt van niet. Hij schreef mee aan het rapport Jong versus oud? uit 2014. De kloof tussen jong en oud is helemaal niet zo groot als weleens wordt geschetst. Sterker nog, de kloof was nog nooit zo klein. “Het is natuurlijk een fijn onderwerp om over te schrijven, daarom zien we het zo veel terug in de media”, zegt de onderzoeker.In het rapport uit 2014 werd naar sociale afstand, culturele verschillen en objectieve belangen gekeken. Dat er verschil is in economische belangen kan Van den Broek niet ontkennen. “Maar een zekere afstand is van alle tijden”, zegt de onderzoeker. Van botsende waarden is geen sprake meer en ouders gaan nu met hun kinderen naar een popconcert, iets wat toen niet voorkwam, legt Van den Broek uit. Daarnaast zijn andere tegenstellingen in de samenleving, zoals etniciteit en opleidingsniveau, veel belangrijker. “En die verschillen doorkruisen alle leeftijdsgroepen.”