‘‘Attentie eenzaamheid, wat te doen om jou klein te krijgen? Hoe slaan we bruggen? Weet dat jij er ook bij hoort. Doe je gordijnen open, wij zijn nieuwsgierig naar jou. Laten we elkaar leren lachen. Getekend, Amsterdam’’, klinkt een brief tijdens de bijeenkomst Alleen Amsterdam, gisteravond in Pakhuis de Zwijger.
Rupino Griffioen krijgt een warm applaus na het voorlezen van de brief. Hij schreef hem met zo’n zeven andere Amsterdammers aan de eenzaamheid. Er volgen nog vijf andere brieven, allemaal gezamenlijk geschreven door de ongeveer zestig bezoekers van Alleen Amsterdam. Ze proberen antwoord te geven op de vraag hoe Amsterdam met eenzaamheid kan omgaan.
Griffioen (1940) is geboren in Indonesië en woont zestig jaar in Amsterdam. Hij werkte als kinderlongarts bij het AMC en houdt www.zorgweetjes.com bij. Een website met praktische tips voor mantelzorgers en vrijwilligers. Zelf gaat hij met zijn eenzaamheid om door onder de mensen te komen en activiteiten als deze op te zoeken. ‘‘Eenzaamheid kun je voor een deel oplossen, maar het hoort ook bij het leven’’, zegt Griffioen. Dan resoluut: ‘‘Maar je mag je nooit vervelen.’’
Het publiek in het Pakhuis is overwegend boven de veertig. De twee jongens die met biertjes in hun hand de zaal binnenkomen, blijken in de verkeerde zaal te zijn beland.
1 op de 10 Amsterdammers is ernstig eenzaam
Presentator Bahram Sadegi vertelt over de vele initiatieven die Amsterdam rijk is om eenzaamheid te verminderen. Die zijn nodig, blijkt uit de cijfers die Michaela Schönenberger, onderzoeker bij GGD Amsterdam, presenteert. ‘‘Ernstige eenzaamheid neemt toe. In 2000 was nog 4 procent van de Amsterdammers ernstig eenzaam, nu is dat 11 procent.’’ ‘‘Zo…’’, klinkt geschokt vanuit de zaal. ‘‘Eenzaamheid is heel divers, heel ongrijpbaar en het is goed om over dit onderwerp te praten’’, zegt Schönenberger. ‘‘En het komt voor onder jongeren en ouderen.’’
Een manier om over eenzaamheid te praten is via de kunst. Het schoenenproject van Power of Art House is er een voorbeeld van. ‘‘Dit project maakt onzichtbare mensen in de stad zichtbaar doordat we in de openbare ruimte schoenen plaatsen met een telefoonnummer erin’’, vertelt oprichter Saskia Stolz. ‘‘Bel je het nummer, dan hoor je een persoonlijk verhaal met de afsluiting: wat zou jij doen als je in mijn schoenen stond?’’ Sadegi belt een van de nummers en spreekt de voicemail in. ‘‘Ik ga erover nadenken, ik laat van me horen als ik iets weet.’’
Anders kijken naar eenzaamheid
Platform voor Eenzaamheid leidt de brainstormsessie waaruit de brieven zijn voortgekomen. Het is een collectief van kunstenaars en ontwerpers dat het taboe rond eenzaamheid wil doorbreken. Volgens Dennis Lohuis, sociaal ontwerper bij het platform, gaat in het algemeen veel aandacht uit naar het bestrijden van eenzaamheid. ‘‘Hierdoor wordt eenzaamheid geproblematiseerd, terwijl het ook bij het leven hoort’’, zegt Lohuis. ‘‘Door anders naar eenzaamheid te kijken, kun je je een andere houding aanmeten.’’
In kleine groepjes denken de aanwezigen na over hoe eenzaamheid in de stad eruit ziet. ‘‘De mevrouw op drie hoog die niet buiten komt’’, ‘‘de oudere Amsterdammer die langzaam zijn contacten kwijtraakt’’, ‘‘de weduwnaar die zich bezat in de kroeg.’’ Het zijn voorbeelden die voorbij komen. De sociale structuren moeten anders, maar het gaat ook om een beweging in de stad zelf. ‘‘We moeten het met zijn allen doen’’, zegt Carina Hooivelt, die vertelt over haar zus die zich eenzaam voelt.
Brievenlezer Griffioen vindt het belangrijk om de eenzamen te bereiken, een grote groep die vaak buiten beeld blijft. ‘‘De verbouwing van de Stopera, de hoog uitgevallen kosten voor het EYE gebouw, het is geld dat we kunnen gebruiken om mensen te helpen, zoals ook in het wapen van Amsterdam geschreven staat: heldhaftig, vastberaden en barmhartig.’’ Dan vervolgt hij: ‘‘Eenzaamheid kan het beste worden opgelost als je hulp krijgt. Alleen wil iedereen zelfstandig zijn, terwijl niemand echt zelfstandig kan zijn’’, verzucht Griffioen.
Stadsbrede aanpak
Lohuis draagt de brieven aan eenzaamheid over aan Marijke Andeweg, projectmanager van de Aanpak Eenzaamheid in opdracht van de gemeente Amsterdam. De eerste stap van het project is het in beeld brengen van eenzaamheid en het onderzoeken of er een effectieve, stadsbrede aanpak kan worden ontwikkeld, zo staat in het projectplan.
