“Ik ben ready,” antwoordt wethouder Eric van der Burg (VVD) desgevraagd terwijl hij zich richting de tweede verdieping van Pakhuis de Zwijger begeeft. Vanavond vindt hier de 89e editie van Talk of the Town plaats, een talkshow met deskundigen, politici en burgers over recente stedelijke ontwikkelingen. Niets laat zich op dit moment zo letterlijk naar die formule vertalen als het thema van vanavond: eeuwigdurende erfpacht.
Hoe zit het ook alweer?Als je huis onder erfpacht valt, is de grond onder je huis in permanent bezit van de gemeente. Om op die grond een huis te mogen bezitten betaalt de bewoner jaarlijks of eens in de vijftig jaar een bedrag, de erfpachtcanon, aan de gemeente. Dat bedrag wordt bepaald aan de hand van de WOZ-waarde van het huis.
De gemeente wil van dit systeem af en zou graag zien dat erfpachters de grond voor altijd afkopen: eeuwigdurende erfpacht. De overstapregeling om van het huidige erfpachtstelsel over te stappen naar eeuwigdurende erfpacht die verantwoordelijk wethouder Van der Burg voorstelt, doet veel stof opwaaien. Als gevolg van de explosieve stijging van huizenprijzen, hangt huizenbezitters een enorm bedrag boven het hoofd. Tot 19 februari ligt de overstapregeling nog ter inspraak.
Amsterdamse erfpachters kunnen de gemeente mailen of online een formulier invullen. Maar vanavond hebben ze de kans de wethouder direct aan te spreken en van deskundigen te horen hoe het erfpachtstelsel nu precies werkt, en wat de overgangsregeling als voorgesteld voor gevolgen kan hebben. Van die mogelijkheid willen veel mensen gebruik maken, de grote zaal van Pakhuis de Zwijger zit vol.
Moderator Michiel Hulshof opent de avond luchtig en wil, refererend aan de afgebroken commissievergadering van vorige week, met de aanwezigen afspreken dat niemand vanavond huilend de zaal verlaat, en dat er geen vergelijkingen met de Tweede Wereldoorlog worden gemaakt.
Uit een korte rondvraag blijkt dat vrijwel alle aanwezigen erfpacht betalen. Middels een rekentool op de website van de gemeente Amsterdam kunnen erfpachters uitrekenen welk bedrag ze zouden moeten betalen als ze nog dit jaar zouden overstappen op eeuwigdurende erfpacht. Slechts één meneer van de grofweg driehonderd aanwezigen weet nu al zeker dat hij dit jaar gaat afkopen. Hem staan overgangskosten à 10 duizend euro te wachten. Commotie en gemompel. “Dat wil ik ook wel,” klinkt het.
Zekerheid
Wethouder Van der Burg krijgt de gelegenheid het erfpachtstelsel en de voorgestelde overgangsregeling aan het publiek uit te leggen. De VVD en het CDA zijn de enige partijen die tegen erfpacht zijn en als het aan Van der Burg ligt, zou hij het hele systeem afschaffen. Maar die partijen hebben geen meerderheid, en dus is het erfpachtstelsel “het resultaat van ons aller stemgedrag.” Binnen de mogelijkheden die hij heeft, vindt Van der Burg de overgangsregeling zoals hij die voorstelt de best denkbare optie. “Wij bieden u zekerheid,” aldus de wethouder. Hoongelach volgt.
Verschillende deskundigen krijgen om beurten vier minuten spreektijd waarna het publiek tien minuten heeft om met hen in gesprek te gaan. Veel pijnpunten worden blootgelegd en niet zelden klinkt er applaus. Maar elk nieuw inzicht, alternatief plan of andere berekening roept meer vragen en verontwaardiging op. Mensen schreeuwen om de aandacht te krijgen, en steeds weer richt het debat – voor zover het zo valt te noemen – zich op de wethouder.
In het nauw
Van der Burg weert zich kranig en legt zijn plannen fatsoenlijk uit, ook aan de meest boze burger. De opvatting dat de erfpachter er sowieso financieel bij inschiet is zijn stokpaardje geworden. De overgangsregeling noemt hij reëel en de voordeligste optie die mensen kunnen krijgen. Als je nog in 2017 overstapt op eeuwigdurende erfpacht, betaal je een bedrag gebaseerd op de WOZ-waarde van je huis van januari 2014. Maar juist die aanname is een verkeerde volgens Rob de Wildt, die namens researchbureau RIGO onderzocht of de overgangsregeling wel zo reëel is. Het creëert een “stap-over-of-ik-schiet-effect,” betoogt de Wildt: mensen worden in het nauw gedreven. Stap je nu niet over, dan wacht je over een x-aantal jaar een nog veel hogere rekening.
Nadat moderator Hulshof de avond heeft afgesloten, eist nog één mevrouw de microfoon op. “Is er iemand in die zaal die naar aanleiding van deze avond zijn standpunt ten opzichte van de overgangsregeling heeft veranderd?”
Niemand steekt z’n hand op, en de zaal stroomt langzaam leeg.