Amsterdam-Noord of Amsterdam-Zuidoost: Er wordt in beide wijken heel anders gestemd. Electorale geografen kunnen met die informatie veel interessante dingen doen. “Partijen willen niet de indruk wekken dat het om een rekensom gaat.”
Josse de Voogd (33), zelfstandig onderzoeker Ruimte, Politiek en de Samenleving, kan het onderstaande kaartje wel dromen. Hij houdt zich namelijk al lang bezig met de vraag wat er op bepaalde plekken wordt gestemd, en waarom. Electorale geografie noemen we dat. Wat zeggen deze kaarten over Amsterdam?
Het verschilt allereerst per verkiezing wat voor soort kaart je ziet, zegt De Voogd. “De verkiezingen van 2012 werden vooral uitgevochten op sociaaleconomisch gebied met thema’s als zorg en bezuinigingen. De PvdA en de VVD werden beiden groot. De eerste in armere wijken, laatstgenoemde in de rijke gedeelten. Dan zie je dat in Zuid de VVD het grootst is.”
Veel mensen stemden strategisch, zodat de ander niet de grootste werd, legt hij uit. “Bij Europese verkiezingen is de opkomst anders én stemt men meer met het hart”, zegt De Voogd. Pak je een kaart van de Europese verkiezingen in 2014, dan zie je ineens dat de helft van de stad D66 stemt, en een deel PVV. “Amsterdam-Noord stemt PVV en zit in de linkse hoek, maar is conservatief als het bijvoorbeeld om immigratie gaat. Terwijl Amsterdam-Zuid als het om de portemonnee draait, zoals in 2012, VDD stemt, maar op andere issues meer naar D66 neigt.”
“Amsterdam-Zuid is rechtsprogressief, Amsterdam-Noord linksconservatief en het centrum is zo links als de pest”, zegt De Voogd. Dat komt door bevolkingssamenstelling, leefomgeving of opleidingsniveau bijvoorbeeld. “In de binnenstad wonen weinig oorspronkelijke Amsterdammers. Dat is allemaal ‘import’ die bewust voor de stad kiest, terwijl Noord eigenlijk bestond uit dorpjes die verstedelijkt zijn, met een homogene, witte bevolking.”
Toekomst
De komende verkiezingen worden thema’s zoals immigratie, globalisering en criminaliteit belangrijk, zegt De Voogd. In 2010 was dit ook het geval, en wat je dan ziet is dat Amsterdam en Utrecht linkser worden, terwijl de rest van het land juist rechtser stemt.
Gentrificatie – het aantrekken van kapitaalkrachtige bewoners waardoor de armere bewoners worden verdreven – gaat in Amsterdam ontzettend snel, zegt de onderzoeker. Wat in 2009 nog een PVV-wijk was kan nu een D66 wijk worden. De Voogd: “Ik ben vooral benieuwd naar het oude deel van Noord. Daar waar het Buiksloterwegveer uitkomt. Het zou best eens van PVV, naar D66 of GroenLinks kunnen gaan.”
Op campagne
Joost Smits (51) bestuurskundige en werkzaam als politiek strateeg en data-analist bij de Politieke Academie, kijkt op een andere manier naar de kaart. Hij gaat veel cijfermatiger te werk dan De Voogd en heeft een enorme database van verkiezingsuitslagen op stembusniveau van de afgelopen zes jaar. De non-profit stichting waarvoor hij werkt, geeft politieke partijen en overheden advies bij het voeren van campagnes.
Smits: “De winnaar van de verkiezingen interesseert mij niet zo gek veel, want heel veel partijen worden nergens de grootste. Ik kijk naar stabiliteit.” Die veranderingen door gentrificatie zijn slechts uitzonderingen, zegt Smits. “De patronen, dus waar welke uitslagen vallen, zijn over een aantal jaren over heel Nederland gewoon hetzelfde, ook in Amsterdam.”
Graaf Provinciale Statenverkiezingen 2015 in Amsterdam. Joost Smits maakte deze graaf door de patronen van bolwerken van een partij (waar de partij groot is) te berekenen. Als de patronen statistisch significant op elkaar lijken, zijn het concurrenten en is er een lijntje tussen de partijen getekend.
Smits adviseert partijen over de plaatsen waar ze op basis van stemuitslag en achtergrondgegevens nog kunnen groeien. “Partijen moeten daarnaast weten wie hun concurrent is”, zegt de data-analist. Amsterdam is eigenlijk gesegregeerd. In het centrum, West en een groot deel van Noord, concurreren de Partij voor de Dieren, de Piratenpartij, GroenLinks, D66 en VVD met elkaar. Die partijen moeten de komende campagne alleen op elkaar letten. In een ander deel van Amsterdam concurreert de rest en daar is het vrij worstelen.”
Het is allemaal erg handige informatie, die Smits graag weggeeft. Welke partijen hij op dit moment helpt, mag hij van de partijen zelf alleen niet zeggen. “Ik maak gewoon een som op basis van achtergronddata en verkiezingsuitslagen. Partijen willen niet de indruk wekken bij de kiezers, dat het om een rekensom gaat.”