Van alle 65 scholen voor regulier voortgezet onderwijs die werden uitgenodigd, nam er slechts één deel aan de suïcidepreventietraining van de GGD Amsterdam. Scholen zien geen meerwaarde in specialistische training.
Dat blijkt uit een rondvraag van de redactie bij GGD Amsterdam en verschillende Amsterdamse scholen in het voortgezet onderwijs (vo). De zogenaamde gatekeeperstrainingen zijn bedoeld voor beroepskrachten of vrijwilligers uit verschillende werkvelden om suïcidale neigingen vroegtijdig te herkennen, bespreekbaar te maken en door te verwijzen naar hulpverlening. De trainingen zijn onderdeel van het project Suïcide Preventie Amsterdam, dat structurele financiering krijgt van de gemeente Amsterdam. Vanaf april 2011 faciliteerde de GGD in totaal 116 kosteloze trainingen.
Herkennen van suïcidaliteit is de eerste stap in de hulproute die een jongere doorloopt wanneer wordt vermoed dat hij of zij met zelfmoordgedachten rondloopt. Jeugdgezondheidszorg (JGZ) en GGD Amsterdam ontwikkelden dit zorgpad om de effectiviteit van het zorgaanbod voor jongeren te vergroten.
Een verklaring voor de nihile opkomst van docenten en gerelateerde onderwijsfuncties heeft de GGD niet. Het merendeel van de scholen dat bereid was een reactie te geven, geeft aan te vertrouwen op het eigen zorgnetwerk en de mentoren, en meent dat meer populaire trainingen over thema’s als pesten ook handvatten bieden om suïcide neigingen te herkennen. Een specialistische training als die van de GGD is daarom overbodig.
'Het merendeel van scholen vertrouwt op eigen zorgnetwerk en mentoren'
Volgens de GGD betekent het uitblijven van deelname door docenten niet dat scholen suïcidaliteit niet kunnen signaleren. In klas twee en vier van het voortgezet onderwijs krijgen alle leerlingen een digitale screeningsvragenlijst voorgelegd, waarin thema’s als depressie en wanhoop aan bod komen. “Idealiter hanteren scholen een combinatie van vragenlijsten en gatekeepers”, zegt Esther Groot van de GGD Amsterdam. Groot benadrukt dat schoolverpleegkundigen, schoolartsen en alle schoolcoördinatoren van het vo in Amsterdam de gatekeeperstraining wél volgden.
Anke Wammes van 113Online, een landelijk platform gericht op suïcidepreventie, benadrukt dat juist personen die dagelijks contact hebben met de leerling gebaat zijn bij gatekeeperstraining. “Vaak komen zorgmedewerkers van een school pas in beeld nadat er iets opvallends gesignaleerd is. Docenten zijn in staat een duurzame vertrouwensband met de leerling op te bouwen. Zij zijn de schakel tussen leerling en zorgnetwerk.” Anders dan de middelbare scholen menen, is er volgens haar wel degelijk een verschil tussen het signaleren en bespreken van suïcideneigingen, en van bijvoorbeeld pesten. “Suïcide is nog altijd een moeilijk onderwerp om te bespreken, anders dan pesten.”
'Docenten zijn de schakel tussen leerling en zorgnetwerk'
In 2016 concludeerde minister Edith Schippers (Volksgezondheid, Welzijn en Sport, VVD) in een brief aan de Tweede Kamer al dat de bereidheid van scholen om mee te doen aan Gatekeeperstrainingen en soortgelijke scholing ‘tegenviel’. In die zin komen de deelnamecijfers van de GGD Amsterdam niet als verrassing.
Volgens 113Online is suïcide doodsoorzaak nummer één onder jongeren. Tien procent van de jongeren heeft eens of vaker zelfmoord overwogen. Van hen doet drie procent een zelfmoordpoging. Op dit moment telt het reguliere voortgezet onderwijs (avo, lwoo, vmbo, havo, vwo) in Amsterdam een kleine 40.000 leerlingen. Cijfers over de laatste tien jaar tonen dat het aantal zelfdodingen onder Nederlandse jongeren kwakkelt tussen de veertig en zestig per jaar.
Afgelopen maandag sprong een docent in Den Bosch van het dak van de school waar hij werkzaam was. Twee weken eerder stapte een vijftienjarige scholier uit Heerlen uit het leven als gevolg van pesterijen op school.
Behoefte aan een gesprek of informatie over suïcide? Ga naar https://www.113online.nl
Lees hier over de ervaringen van het Vossius Gymnasium. Hoe ging de school om met rouwverwerking na zelfmoord van een oud-leerling?