CENTRUM – Ongeveer twintig portretten van Monroe hangen in de Eduard Planting Gallery. De foto’s zijn gemaakt door Milton Greene en Douglas Kirkland. In het midden van een van de muren hangt het portret As A Ballerina, Awaiting Her Cue. Monroe zit op die foto licht voorovergebogen op een stoel, waardoor de toeschouwer bijna recht haar decolleté in kijkt. Haar ontblote tanden worden omringd door een felrode lippenstift op haar volle lippen. Haar vingertoppen raken zachtjes haar sleutelbeen. Het zijn de ingrediënten waarmee ze in de jaren ’50 van actrice en zangeres uitgroeide tot het ultieme sekssymbool van de vorige eeuw.
‘Niet lelijk’
Het onderwerp dat Milton Greene en Douglas Kirkland fotografeerden was een icoon, maar zelf werden ze ook legendarisch. Greene (1922-1985) werd al op jonge leeftijd in Amerika beroemd als mode- en celebrityfotograaf. Hij maakte vanaf de jaren ’50 duizenden foto’s van Monroe. Kirkland werkte als fotojournalist bij onder meer Life magazine en in 1961 schoot hij voor Look de beroemde serie An Evening With Marilyn Monroe.
“Ze was niet lelijk”, vindt ook Guus Luijters, Marilyn Monroe-kenner en auteur van onder meer het boek Marilyn Monroe: A Never Ending Dream. “Maar of ze nou zo mooi was?”, voegt hij daar twijfelend aan toe. “Als je het objectief bekijkt, zijn er veel vrouwen die mooier zijn dan Monroe. Aan die neus is gesleuteld. Ze is een beetje dik, haar kaaklijn is niet helemaal perfect en die tieten begonnen al vrij snel naar beneden te hangen.”
Monroe werd volgens Luijters niet alleen door haar uiterlijk een icoon, maar ook door haar ‘grote geest’. “Ze heeft een ongehoorde reeks oneliners en geestige opmerkingen”, zegt hij en noemt als voorbeeld het antwoord op de vraag: wat draagt u in bed? “Chanel no. 5”, antwoordde Monroe. “Het is meer dan zestig jaar geleden dat ze dat heeft gezegd, maar Chanel adverteert daar nu nog mee.”
‘Halve porno’
Een deel van Kirklands serie An Evening With Marilyn Monroe is te zien op de expositie. Op de foto’s ligt Monroe, enkel gehuld in een wit laken, in bed en kijkt speels richting de camera. Kirkland fotografeerde haar van bovenaf. De foto’s van Greene op de expositie, waaronder As a Ballerina, Awaiting Her Cue, waren de eerste kunstzinnige foto’s van Monroe. “Kunstzinnig betekende in die tijd halve porno”, zegt Luijters. “Greene maakte foto’s van haar die andere mensen niet durfden te maken, terwijl het toch deftige foto’s waren.”
Monroe was volgens Luijters ‘de meest fotogenieke vrouw die ooit geleefd heeft’. Ze had een uitzonderlijke relatie met de camera, vindt hij. “Dat is niet te definiëren. Het verhaal gaat dat ze wist hoe ze de kwaliteiten die Marilyn Monroe maakten kon aan- en uitzetten. Het was een soort geheimzinnige gloed. Als ze Monroe wilde zijn, drukte ze op een geheime knop in zichzelf en dan stonden er binnen tien seconden duizenden mensen om haar heen te gillen.” Volgens Luijters was dat wat Monroe typeerde: alles bij haar ging in tweeën. “De publieke persoon en de verborgen persoon. De vrouw die een baby wilde en de vrouw die glamorous wilde leven. Het domme blondje en de vrouw die thuis gedichten las.”
Dat Monroe haar glamourkant kon ‘uitzetten’ liet ze tijdens een fotoserie van Sam Shaw zien. Op een van de foto’s is te zien hoe ze naast een echtpaar de op een bankje de krant zit te lezen. “Die mensen hebben haar helemaal niet in de gaten.”
Mysterie
Monroe stierf jong, in 1962 op 36-jarige leeftijd. Haar dood was een mysterie en dat heeft volgens sommigen bijgedragen aan haar onsterfelijkheid als sekssymbool. Luijters denkt dat haar vroege dood op een andere manier heeft bijgedragen. “De aftakeling is haar bespaard gebleven. Je hebt nooit een oude Marilyn meegemaakt. Andere actrices werden wel gewoon oud en daardoor minder begeerlijk. Wat dat betreft is het misschien maar goed dat ze zo jong is gestorven.”
De expositie Marilyn Monroe: The Woman Who Made Love To the Camera is tot en met 5 maart te zien in de Eduard Planting Gallery, Eerste Bloemdwarsstraat 2, Amsterdam.