Samen met het jaar 2016 was hij er opeens toch: de winter. Na weken van verbazing over de hoogste decembertemperaturen ooit gemeten zette de kou eindelijk in. Veel natuur had zich toen echter al ingesteld op het warme weer, waardoor bijvoorbeeld sommige planten erg vroeg in bloei stonden. Hoe zit dat in Amsterdam? En hoe gaan gemeentelijke natuurbeheerders om met deze ongewone winter?
Remco Daalder, de gemeentelijke stadsecoloog, raast het lijstje zo af. Hij heeft de merel en de koolmees horen zingen, de reigers hun territorium zien afbakenen, de meerkoeten een nest zien bouwen. Bij de planten vormen de struiken al knoppen, de berenklauw verschijnt al. “En er zijn nog steeds actieve kikkers!”, herinnert hij zich opeens. “Die horen allang in winterslaap te zijn.”
De warme decembermaand heeft in de Amsterdamse stadsnatuur zijn sporen achtergelaten. De zachte temperaturen zorgden de afgelopen weken voor natuurverschijnselen die zeer ongebruikelijk zijn voor de huidige tijd van het jaar, en dat merk je ook in de stad. “Vorige week zag ik nog een vleermuis in het centrum”, breidt Daalder zijn lijstje nogmaals uit.
Ontregeling?
Maar is er geen sprake van een schadelijke ontregeling omdat ecosystemen in de war worden geschopt? Daalder is er nog nuchter onder. “We hebben zo’n situatie nog nooit eerder meegemaakt. Het is eigenlijk alleen maar interessant. Ik geloof wel in de veerkracht van de natuur. Zo kijken we er bij de gemeente ook naar, we hebben het erover en houden het in de gaten, maar je kan niks doen. Je kan vogels niet verbieden een nest te bouwen.”
Ook nu de vorst de afgelopen dagen alsnog invalt ziet Daalder geen rampen. “Ja, dan gaan die planten kapot. Dat is vervelend. Maar dieren gaan dan gewoon alsnog in winterslaap. En op zich is zo een slaap ook niet nodig, dat doen dieren alleen maar omdat er niet genoeg voedsel is. De vleermuissoort die we hier in de stad hebben gaat rondom de Middellandse Zee nooit in winterslaap.”
Boswachter Annemiek Stevenhagen van het Amsterdamse bos (“ik ben ook ambtenaar”) is het met Daalder eens. Ook bij haar overheerst nuchterheid. “De media is erg op het warme weer en de natuur gesprongen. Maar dit gebeurt gewoon. Een beuk gaat niet zomaar dood. Als de vorst nu komt dan stopt de natuur gewoon even. En ja, dan gaan die nieuwe knoppen naar de knoppen.”
Volgens Stevenhagen zitten dit soort cycli nu eenmaal in de natuur. “Het is een dynamisch proces, het gaat in golven. Bijna zoals de geschiedenis. Er zijn altijd oorlogen geweest. Dit jaar is alles een maandje vervroegd, we moeten niet doen alsof er verder iets wereldschokkends aan de hand is.”
Klimaatverandering
De suggestie dat klimaatverandering specifiek voor deze decembermaand verantwoordelijk is wijst ze van de hand. Ze erkent dat de temperatuur aan het stijgen is en dat er problemen aankomen. “Maar de kans is groot dat er de komende winters weer een paar strenge bij zitten. Er is een warmere tendens, maar ik zie nog niets rigoureus.” Bovendien moeten we niet vergeten dat de winter nog niet voorbij is. “Het zou zomaar kunnen dat we toch opeens een Elfstedentocht hebben.”
Uiteindelijk vertelt de decembermaand wat Stevenhagen betreft ook een verhaal over haar werk als boswachter. Je grijpt in in de natuur, maar sommige processen gebeuren gewoon, en zelfs als boswachter heb je daar dan geen invloed op. “Uiteindelijk zijn wij ook maar een deeltje en heb ik vaak niet het idee dat ik dingen écht kan veranderen. Op de grotere dynamiek hebben we geen invloed. Soms denk ik: biologische producten, dat is een druppel op een gloeiende plaat. Ja, dan heb je mensen als Malala en die jongen uit Delft met dat plasticnet… Dat zijn de Gandhi’s van deze tijd.”