Met films en series als The Danish Girl en Transparant krijgt de transgender een steeds prominentere rol op het televisiescherm. Maar hoe zit dat met de emancipatie in het dagelijks leven in Amsterdam? NAP nieuws zocht het uit.
Einar Wegener zit model voor het schilderij van zijn vrouw Gerda Wegener. Naast het doek heeft Einar een pak aan met een baljurk voor zich. Op het doek is hij veranderd in een vrouw met de jurk aan. Dan beweegt Einar zijn handen langzaam over de zachte stof. De camera zoomt in op zijn gezicht. “Something changed”, zegt hij later met waterige ogen. “I believe that I’m a woman.”
The Danish Girl is niet de eerste film, serie of documentaire waarin een transgender een rol speelt. De popcultuur heeft ‘de transgender’ in 2015 omarmt, zo stelt de Volkskrant. Met series als Orange is the New Black, Transparant en I am Cait lijkt dit inderdaad het geval. Hoe zit het met de realiteit in Amsterdam?
Onderbelicht
Bianca Holland (organisatie Transgenders Amsterdam) denkt niet dat de films en series bijdragen aan de emancipatie van transgenders in het gewone leven. Alleen mensen met interesse voor transgenders kijken die. Volgens haar geeft de film ook een eenzijdig beeld. Er is vooral aandacht voor transseksuelen, slechts 1% van alle transgenders. Travestieten en transgenderisten vallen ook onder deze parapluterm (zie begrippen onderaan). “Nu lijkt het alsof transgenders en transseksuelen dezelfde termen zijn en dezelfde problematiek kennen, maar de realiteit is heel anders.”
Er zijn nog meer gebreken volgens Eliza Steinbock, assistent professor in Film- en literatuurwetenschap van de Universiteit Leiden. Haar postdoctorale onderzoeksproject gaat over trans portraits. “In veel verhalen zijn transgenders nog het object in plaats van de hoofdrolspeler. Het gaat alleen over hun transitie. Ze zouden een eigen verhaal moeten krijgen over liefde of het winnen van een oorlog.”
Het publiek kan zich pas met de personages identificeren wanneer het toegang krijgt tot hun gedachten. Dat gebeurt nog niet genoeg bij transgender personages. Steinbock: “We kijken náár hen in plaats van door hun ogen.” Wat gemaakt moet worden, aldus de assistent professor, is een film over de angst voor transgenders. Veel transgenders hebben nog te maken met agressie. Een film zou dat bespreekbaarder kunnen maken.
Nederlandse initiatieven
De bekende films en series zijn vooral Britse of Amerikaanse producties, maar ook in Nederland is er aandacht voor transseksuelen. De Amsterdamse theatermaker en regisseur Louis van Beek heeft toch het gevoel dat Nederland het nog op een afstand probeert te houden. “Zolang het allemaal maar in Hollywood blijft, en vooral niet al te dichtbij komt.”
Deze opmerking plaatst van Beek niet zomaar. In 2015 regisseerde hij de kindervoorstelling De Jongens van Jeugdtheatercollectief T.H. de Wei. De voorstelling gaat over drie vrienden, waarvan één transgender. De reacties van kinderen na afloop van de try-outs waren positief, maar de voorstelling is nog aan geen enkele organisatie in Nederland verkocht. “Boekers van basisscholen durven het niet aan om die voorstelling te laten zien. Dan kunnen we leuk roepen “Jaar van de Transgender”, maar dit is ook aan de hand.”
Van Beek is positiever over de emanciperende werking dan Holland: “Hoe meer mensen kennismaken met transgenders, hoe meer begrip er ontstaat. Wij willen kinderen laten zien dat het niet erg is om anders te zijn. Dat recht wordt ze vooralsnog ontzegd. Kinderen moeten worden aangesproken op scholen. Dan kan er pas echt worden geëmancipeerd.”
Begrippen
Het meest gebruikte begrip is ‘transgender’. Dit is een parapluterm voor alle mensen wiens genderidentiteit en/of genderexpressie afwijkt van hun geslacht waarmee ze zijn geboren. Onder deze term vallen travestieten, transseksuelen en transgenderisten. Travestieten zijn mensen die zich regelmatig gedragen en verkleden als persoon van het andere geslacht. Transseksuelen gaan een permanente transitie door van man-naar-vrouw of andersom. Transgenderisten voelen zich man én vrouw of man noch vrouw.
Bron: Vereniging Genderdiversiteit en Transgender Netwerk Nederland