De plexiglas ramen van de Vluchtgarage schitteren in het waterige zonlicht. Sinds 13 januari staat het vervallen pand in Amsterdam Zuid-Oost op de rol voor ontruiming en sloop, tot verdriet van de 120 bewoners. “Het is hier koud, maar het is in elk geval een thuis”, zegt Somaliër Yusuf Adam Sauli (31), een woordvoerder van de groep.
De nachtopvang op de Schuitenhuisstraat die de gemeente aanbiedt, is volgens hem geen oplossing. “Waar moeten we dan overdag heen? Alles in Amsterdam kost geld. Voor een toilet betaal ik 50 cent.” Op dit moment overnachten zo’n tien tot twintig asielzoekers in de Schuitenhuisstraat, een faciliteit die de gemeente tot half maart 870.000 euro kost.
Patstelling
Dag- of nachtopvang? Dat is in het kort de impasse waar gemeente en actiegroep Wij Zijn Hier van de Vluchtgarage zich in bevinden. Amsterdam biedt sinds december nachtopvang (opvang van de avond tot de vroege ochtend), maar Wij Zijn Hier noemt dat een “schandelijke” en “inhumane” oplossing. De actiegroep eist dagopvang (24 uur), zodat de bewoners ook overdag een dak boven hun hoofd hebben. Tot voor kort bood de Vluchtgarage een weg uit die patstelling, nu niet meer.
Dus hoe nu verder? Volgens gemeentewoordvoerder Jasper Karman is (dag)opvang van asielzoekers een taak van het Rijk, niet van de gemeente. “Wij doen het maximale om aan de humanitaire ondergrens te voldoen.” Alleen asielzoekers die ernstige medische problemen hebben, of op het punt staan terug te keren, krijgen in Amsterdam 24-uursopvang. Hun aantal varieert op ieder moment van een handvol tot “enkele tientallen”.
De positie van Amsterdam is opvallend, omdat andere grote steden minder streng zijn. Utrecht biedt dagopvang en begeleiding aan 174 asielzoekers die “medisch kwetsbaar” zijn, meewerken aan hun vertrek en “binding” hebben met Utrecht. In Arnhem oordeelde de rechtbank vorige week dat het Nijmeegse stadsbestuur een 33-jarige man uit Sierra Leone zonder verblijfsvergunning een kamer moest bieden. De man sliep onrustig en mocht niet langer op zaal, aldus de rechter.
Aanzuigende werking
Amsterdam houdt vol dat volledige dagopvang een “aanzuigende werking” zou hebben op asielzoekers elders in Nederland. Ook daklozen krijgen geen 24-uursopvang, is de redenering, en het zou te dol zijn hen minder te bieden dan asielzoekers. Karman: “Wij zien dat het beleid van Teeven niet sluitend is. Toch mogen we juridisch gezien geen opvang bieden.”
“Dol geklets”, meent Pim Fischer, de advocaat die namens Wij Zijn Hier optreedt. “Mensen moeten overdag kunnen rusten. Amsterdam presenteert nachtopvang als een eindstadium, maar dat is het niet.” De nieuwe Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO) die per 1 januari van kracht is, stelt volgens hem dat mensen recht hebben op een individuele behandeling: “Een zwangere vrouw behoeft andere opvang dan een gezonde twintiger.”
Kantoren
Afgelopen vrijdag nog sprak oud-adviseur vreemdelingenzaken van Amsterdam Simon Bontekoning zich in een open brief uit voor dagopvang. Rutger Groot Wassink, fractievoorzitter van oppositiepartij GroenLinks in Amsterdam, sluit zich daarbij aan. “Er staan genoeg kantoren leeg die je kunt gebruiken.” Volgens hem is het “onduidelijke” beleid van staatssecretaris Fred Teeven (VVD, Veiligheid en Justitie) de grootste sta-in-de-weg en valt burgemeester Van der Laan weinig te verwijten: “Wat Amsterdam doet, is het falende beleid van deze regering repareren.”
Intussen wacht Yusuf Adam Sauli zijn lot af. “Wij zijn asielzoekers”, zegt hij, “geen criminelen.” Terug naar Somalië kan hij naar eigen zeggen niet. Te gevaarlijk. Omdat hij een vingerafdruk heeft afgegeven in Nederland, heeft asiel aanvragen in een ander land geen zin. Het kort geding dat Wij Zijn Hier naar aanleiding van het ontruimingsbevel tegen de gemeente heeft aangespannen, dient op vrijdag 30 januari. Als de gemeente in het gelijk wordt gesteld, wil het Openbaar Ministerie vóór 11 maart ontruimen.