Op internet vragen gezelschapsdames geld voor een bakje koffie bij een eenzame oudere, of voor een middag samen op stap. De participatiesamenleving? Ja, maar niet gratis dus. Wat is dit voor een ontwikkeling, en wekt de ‘gezelschapsdame’ geen verkeerde verwachtingen?
Nanna Hoopman (54) deed er zelf ook lacherig over in het begin. Ze biedt zichzelf als gezelschapsdame aan op Marktplaats. “Er is niet echt een goede andere term in het Nederlands.” Het zorgt voor vreemde associaties, dat erkent Hoopman. Maar ze merkt dat dat aan het veranderen is. “De gezelschapsdame is weer helemaal terug.”
Een vriendin van Hoopman had niet genoeg tijd voor haar schoonmoeder. Daar komt Hoopman nu al anderhalf jaar over de vloer. Ze föhnt het haar van de vrouw, en ze fleurt haar op als ze verdrietig is. Eens in de zoveel tijd poetst ze het zilver. Dat alles voor een uurtarief van zeventien euro.
Ontwikkeling
Ongeveer de helft van de Amsterdamse 75-plussers is eenzaam of zeer eenzaam, dat blijkt uit onderzoek van de GGD. Gezelschapdames zoals Hoopman gaan bij deze ouderen op bezoek. Volgens het Nationaal Ouderenfonds, die strijdt tegen eenzaamheid, is de opkomst van de gezelschapsdame een ontwikkeling binnen een bredere trend. Ouderen blijven langer thuis wonen, ze moeten meer zelf regelen. Er wordt bezuinigd en de thuishulp heeft geen tijd meer voor koffie.
“Hierdoor is een gat ontstaan in ouderenzorg, en daar proberen allerlei particuliere bedrijfjes in te springen.” Het Ouderenfonds vindt dit riskant.“Die gezelschapsbedrijven kunnen goed bedoeld zijn, maar sommigen zijn malafide. Er is geen toezicht op en dat brengt gevaren met zich mee. Ouderen zonder vangnet zijn ontzettend kwetsbaar, bijvoorbeeld voor oplichting.”
Erik Schoenmakers is gepromoveerd op eenzaamheid bij ouderen, hij denkt dat gezelschap voor ouderen vooral een ‘nichemarkt’ is. “Weinig mensen betalen voor iemand die op de koffie komt. Er zijn te weinig vrijwilligers, dat wel. Eenzaamheid gaat over de kwaliteit van relaties: welke wil je en welke heb je. Ik heb onderzocht dat gezelschap wel positieve effecten kan hebben, maar dat het geen eenzaamheid verhelpt.”
Arie Ouwerkerk ziet de gezelschapsindustrie wel als een bredere trend. Hij is directeur van Coalitie Erbij, een nationale coalitie tegen eenzaamheid. “Je ziet dat er veel initiatieven opkomen in deze sfeer.” Gezelschapsdame is wel een dubieus woord, vindt hij: “Het klinkt als vroegere tijden, als een dame die het je op meerdere manieren naar de zin maakt.”
Verkeerde associatie
Volgens de Dikke van Dale is een gezelschapsdame ‘een dame die tegen vergoeding een (meestal oudere) dame of heer gezelschap houdt.’ Maar daarover bestaat onduidelijkheid merkte een vrouw van 64 die zich aanbood op Dichtbij.nl. “Ik ben er gelijk mee gestopt. Ik kreeg er zoveel gekke reacties op. Allemaal mannen die dan zeiden net gescheiden te zijn en seksueel getinte berichten stuurden. Ik wilde alleen mensen helpen.”
Helen Bos, ook van Marktplaats, merkt dat haar diensten weleens verkeerd worden geïnterpreteerd, alleen dan op een andere manier: “Ik merkt dat ouderen veel te snel denken dat een gezelschapsdame een bazige vrouw is.” Ada Konijn (59) is nog nooit benaderd met verkeerde bedoelingen. Ze vindt het eigenlijk wel grappig dat de naam ‘gezelschapsdame’ prikkelt. Ze hoopt dat het hierdoor de aandacht van jongeren trekt, en dat die de ouderen uit hun omgeving naar haar doorsturen.
Bedrijven
Naast de gezelschapsdames op Marktplaats zijn er ook veel gezelschapsbedrijven te vinden op internet:Vertroetel je ouders, Huur Gezelschap, Goed Gezelschap, Metgezelschap, Extra Dochter, Huur een Dochter, Met Gea. En dat is nog maar een greep uit het gezelschapsaanbod.
De dochters van Huur een Dochter verhuren hun gezelschap in Amsterdam. Een van de veertig hulpdochters, die anoniem wil blijven omwille van haar klanten, vertelt: “Dochters kunnen inhuren is een gat in de markt. Kinderen hebben weinig tijd meer voor hun ouders.” Ze ziet het gebruik van ‘dochter’ vooral als een metafoor. “Ik krijg niet vaak rare reacties. Mensen zeggen juist: wat goed dat je dit doet!” De hulpdochter vertelt wel dat ze een keer een oude man had waarbij het niet helemaal goed zat. Ze ging een keer met hem wandelen door het park. “Hij had gezegd dat hij blind was, maar dat was niet zo. Ik dacht: ‘Dit doe ik toch liever niet.’ Het was nogal stil in het park.”
De Gea’s van metgea.nl helpen ook ouderen in Amsterdam. “En dat worden er steeds meer,” zegt zorgconsulent Arjan Kaspers. Het bedrijf heeft zo’n honderd klanten door heel Nederland. Kaspers: “Het is een nieuw fenomeen, het moet nog een beetje opkomen.” De naam Gea was een uitkomst, vertelt hij. ‘Gezelschapsdame’ was te dubieus, het bedrijf heeft nog ‘gastvrouw’ en ‘chaperonne’ overwogen. Kaspers: “Toen hadden we het: Gea, Gezelschap en Activiteiten. We dachten: laten we het beestje maar bij het precieze naampje noemen.”