De reacties van D66 en VVD op de maandag aangekondigde lijstverbinding voor de komende raadsverkiezingen zijn erg verschillend. Waar VVD-lijsttrekker Robert Flos spreekt van een “liberaal blok”, houden D66’ers zich opvallend stil. Wat is er aan de hand? Vreest D66 voor haar progressieve imago?
De VVD reageerde maandag meteen heugelijk op de lijstverbinding. Het nieuws kreeg een groot persbericht op de website en VVD’ers uitten hun enthousiasme op sociale media. Waarom is de VVD zo blij? “Je moet deze lijstverbinding zien als de totstandkoming van een liberaal blok van VVD en D66 tegenover het linkse blok van PvdA en GroenLinks”, zegt Flos.
Toch draait de lijstverbinding volgens hem “in beginsel” om de restzetels. Bij een lijstverbinding is het makkelijker om restzetels te behalen: de optelsom van reststemmen van alle partijen. De PvdA en GroenLinks gaven eerder al aan een lijstverbinding aan te gaan.
“D66 lijkt te vrezen voor progressief imago”
Het nieuws werd maandag niet door D66 op haar website gepubliceerd, evenmin werd er door D66’ers publiekelijk op gereageerd. Volgens UvA-politicoloog Philip van Praag is dat niet verwonderlijk. “D66 lijkt te vrezen dat haar progressieve imago schade oploopt. Een lijstverbinding lijkt onschuldig, maar ligt in dit geval politiek erg gevoelig.” Dat komt volgens Van Praag doordat D66 de afgelopen tien jaar flink “verrechtst” is. “Voor veel linkse kiezers lijkt D66 een redelijk alternatief voor partijen als PvdA en GroenLinks: sociaal-liberaal en progressief. Maar zo links is D66 niet meer anno 2014. Deze lijstverbinding is een symbolische bevestiging dat D66 ideologisch steeds meer naar de VVD neigt.”
Lijsttrekker Jan Paternotte van D66 is niet bang voor imago-schade: “De verbinding is geen inhoudelijke keuze, maar een strategische. Bij de verkiezingen doen heel veel kleine partijen mee die waarschijnlijk net geen zetel halen. Met deze verbinding maken we kans op die restzetels.” Hij vreest ook geen verlies van progressieve kiezers. “Volgens mij is het Amsterdammers wel duidelijk dat wij progressief zijn.”
Dat is een duidelijk andere visie dan het “liberale blok” dat Flos voor ogen heeft. Volgens hem zijn VVD en D66 de “veranderkrachten” van Amsterdam. Flos: “De PvdA is al sinds de oorlog aan de macht. Het is nu aan de liberale partijen om deze situatie te doorbreken.” Volgens D66-kandidaat Alexander Hammelburg is er geen sprake van een liberaal blok. “De lijstverbinding is geen politieke keuze, maar een strategische. Daarom is dit geen teken van liberale samenwerking.”
“VVD66, EN NU VOORUIT rechtsaf!”
Meteen nadat de lijstverbinding werd aangekondigd grepen PvdA’ers de mogelijkheid aan om D66 en VVD op een hoop te gooien. Zo tweette stadsdeelvoorzitter van Nieuw-West Achmed Baadoud (PvdA): “VVD66, EN NU VOORUIT rechtsaf.@ericvanderburg”, verwijzend naar de verkiezingsslogan van D66: “En nu, vooruit”. Geen D66’er die er op reageerde. Wel kregen de sociaal-liberalen steun van VVD’ers. Zo tweette wethouder Van der Burg: “Bijzonder heftige reacties pvda’ers op lijstverbinding #vvd #d66 wat zegt dat over hoe zij kijken naar #groenlinks? Bijzettafeltje pvda?.” De verwijten van de PvdA vindt Paternotte “ongeloofwaardig”. “Wie werkt hier nou echt met de VVD samen? De PvdA bestuurt samen met de VVD zowel Nederland, Noord-Holland als Amsterdam.”
“Invloed lijstverbinding op stemgedrag is nooit aangetoond”
Volgens Hammelburg zijn de enthousiaste VVD-reacties goed te verklaren. “Met deze lijstverbinding krijgt de VVD ineens een wat linkser elan, daardoor wordt de VVD aantrekkelijker. Ze zijn veel kleiner in de peilingen dan D66 en willen groeien.” Maar krijgt D66 hiermee geen rechtser imago, waarmee het stemmers kan verliezen? “Ik denk niet dat deze lijstverbinding stemmers zal afschrikken. Invloed van een lijstverbinding op stemgedrag is nooit aangetoond. Verder heb ik er afgezien van een paar korte nieuwsberichtjes niets meer over gelezen. Ik denk niet dat het veel impact zal hebben.”
In 2006 hadden VVD en D66 ook een lijstverbinding tijdens de raadsverkiezingen.