“De wat?” Jelstke Jansen (16) probeert boven het geluid van de muziek uit te komen. Met haar vriendin Noa Angenent (15) zit ze bij de botsauto’s. Naast hen staat een groep mannelijke leeftijdsgenoten met trainingsbroeken maar de meiden – blond haar, make-up en slotjesbeugel – hebben meer oog voor hun telefoons. Zoals veel van hun dorpsgenoten hebben ze nog nooit van de Achthoeker gehoord. Jetske trekt haar wenkbrauw op. Een lokale munteenheid waar ze alleen in de Achterhoek mee kunnen betalen? Daar snappen de meiden het nut echt niet van. Noa: “Lijkt me alleen maar lastig, zo veel verschillende munten.” Even glijdt hun blik naar een clown die een hond maakt van ballonnen. Daarna kijken ze weer op hun telefoons.
Maar niet voor iedereen is het feest. Een stukje verwijderd van de muziek staren twee oude heren de verte in. Zittend op rollator en scootmobiel kijken ze naar hun dorp dat in het feest van de jaarlijkse kermis weer even opbloeit. Het is net zo druk als ieder jaar. Dat is tenminste hetzelfde gebleven. Verder is alles naar de knoppen. Om hen heen merken zij wél dat de werkloosheid stijgt en het gemeenschapsgevoel daalt. Ze voelen zich onveilig in hun eigen dorp waar tegenwoordig veel vreemden komen. De grenzen hadden nooit open moeten gaan en ook de euro is eigenlijk een mislukking. Er zal volgens de mannen snel een oplossing moeten komen. Maar in Rutte hebben ze geen vertrouwen. Wie dan wel? Ze weten het niet.
Petra Sluitman weet het wel. Samen met andere ondernemers gingen ze begin dit jaar om de tafel zitten. Ze wilden niet meer toekijken hoe ondernemers in hun regio één voor één omvielen en bedachten een plan: een aanvullende munteenheid voor de Achterhoek. De munt, de Achthoeker genaamd, moet het aantrekkelijk maken voor inwoners van de Achterhoek om naar de lokale slager, bakker of kledingwinkel te gaan. Ook moet de munt onderlinge handel tussen Achterhoekse ondernemingen en tussen bewoners zelf stimuleren. Op deze manier vloeit het geld niet uit de regio maar blijft het daarbinnen circuleren. Vooral als de Achthoeker iets meer waard wordt dan de euro, kan het goed werken, denkt Sluitman. Niet als vervangingen voor de euro, maar als een aanvulling erop.
Maar het plan is nog vers en dient uitgewerkt te worden. Eerder dit jaar ging een delegatie Achterhoekers ter oriëntatie naar de Engelse buurt Brixton waar veel bewoners tevreden zijn over de brixton-pound. Ook in Duitsland, Spanje en Amerika zijn soortgelijken initiatieven een succes. Na hun reis verscheen het plan overal in de Achterhoekse en Gelderse media. Politici zoals de VVD’er Henk Aalderink, de burgemeester van Bronkhorst, lieten zich er enthousiast over uit en ook de Rabobank staat open voor ideeën. De mediastorm is alweer gaan liggen, nog voordat het kleine ’s Heerenberg bereikt was.
Daar, in de uitgelaten kermissfeer, zorgt de Achthoeker voornamelijk voor lachsalvo’s. Peter Verhoef (64), die er wel iets over gelezen had, dacht eigenlijk dat het plan ook al weer van de baan was. Met zijn “producten” (twee lachende dochters in de dertig) staat hij bij de schiettent. Onder luide aanmoediging van een brede man probeert een kind het veel te zware geweer te richten op een stapel blikjes.
Verhoef staat er met zijn rug naartoe. Zijn kleinkind van twee is nog te jong om te schieten. Hij begrijpt, zoals de meeste kermisgangers, het nut niet van de Achthoeker. Hij koopt zijn boeken altijd al bij de lokale boekwinkel van het dorp. Daar heeft hij geen munt voor nodig. Zijn dochter lacht: “Misschien zijn we hier in de Achterhoek gewoon te nuchter voor zo’n creatieve oplossing.”
Dat lijkt bij Angela Visser en Hans Willemsen, vrolijke ouders die zoals ieder jaar met hun kinderen naar de kermis gaan, ook het geval. Visser denkt vooral aan haar portemonnee. Letterlijk. Want waar moet ze die munt bewaren? Tussen de euro’s lijkt haar vreselijk onhandig en een extra portemonnee meeslepen is ook niet ideaal. Het stel kijkt naar een attractie die hun kinderen flink door elkaar schudt. Willemsen, accountmanager van beroep, ziet andere praktische bezwaren. Hij denkt aan de chipknip. “Die vergat ik altijd op te laden en daardoor gebruikte ik hem nooit.” Zo zal het met deze munt ook gaan, denkt hij. “Als ik ook met de euro kan betalen, is dat toch veel gemakkelijker?”. Zoals veel dorpsgenoten gaat hij nu al naar de lokale bakker en slager omdat de producten daar simpelweg lekkerder zijn. “Dat is de enige goede reden, toch?”
Bij de ballentent kunnen ze de creativiteit wel waarderen. Goed voor het karakter van de Achterhoek. Diana van Ingen (44) van de touwtrekkraam weet niet over welk karakter het gaat. De Achterhoekse verheft haar stem om over een Nederlandstalige hit uit te komen. “De Achterhoek is helemaal geen eenheid.” In Friesland zou het misschien wel aanslaan, maar hier? “We houden wel van een feestje, maar het maakt ons eigenlijk niet uit met wie.” Ze werkt al 25 jaar op de kermis en denkt niet dat een lokale munt voor haar functioneel zou zijn. “We reizen rond dus het zou ons een hoop wisselgedoe opleveren.”
Het geschater van lachende kinderen doet iedereen opkijken. De clown, die eerder beesten maakte van ballonnen, heeft nu nog iets leukers bedacht om de kinderen te vermaken. Met een veertje kietelt hij een man van achteren in zijn oor. De man slaat eerst een tijdje geërgerd om zich heen voordat hij door heeft wat er aan de hand is. De clown grijnst, de kinderen lachen en man loopt gegeneerd weg.
Fietsenmaker Arnold Roelofs (42) is even buiten alle commotie gaan zitten. Van achter zijn zonnebrilglazen denkt hij na over de Achthoeker. Hoe langer hij er over nadenkt, hoe positiever hij wordt. Zijn fietsenzaak zou er zelfs wel eens profijt van kunnen hebben. Natuurlijk, een fiets kopen mensen er waarschijnlijk niet mee maar een lekke band of een bel, dat is een ander verhaal. Voor de fietstoeristen die langs zijn winkel komen zou het ook interessant kunnen zijn. In dit dorp zou het plan aanslaan juist omdat iedereen al bij lokale winkels inkoopt.
“Klopt”, zegt Reggy Perksen (40) die ondertussen naar haar zoontje op de trampoline kijkt. “Het gemeenschapsgevoel is hier erg groot.” Ze zwaait naar bekenden. Als ze vroeger kleding kocht in Doetinchem werd haar vader boos. “Alles wat je in het dorp kon kopen, kocht je hier.” Op die manier hield je elkaar staande. Nu ze zelf, net zoals haar vader, een eigen winkel heeft, houdt ze zich nog steeds aan die regel. Haar kledingwinkel D&S Wear, net buiten het centrum van ’s Heerenberg, moet het daarvan hebben.
Perksen is zoals de meeste winkeliers uit het dorp lid van de ondernemingsraad. Hoewel veel winkels er lid van zijn, is het moeilijk om gezamenlijke afspraken te maken. “Bij koopavond op vrijdag gaan sommige winkels gewoon eerder dicht”. Ze vraagt zich daarom af of de Achthoeker zou aanslaan. Een aantal jaar geleden is een dergelijk project geprobeerd met cadeaubonnen maar dat kwam niet van de grond. “Winkels gunden het elkaar niet”, zegt ze terwijl haar ogen haar zoontje volgen terwijl hij steeds hoger de lucht inspringt. De Achthoeker zal volgens haar vallen of staan bij de praktische uitwerking ervan. Ze accepteert de munt alleen als veel winkels in het dorp dat ook doen, als de instapprijs niet te hoog is en als wisselen gemakkelijk is.
Geschreeuw mengt zich met het gepiep van de gokautomaten. Tienermeiden Jeltske en Noa zitten nog steeds bij de botsauto’s. Ze kijken minder op hun mobiel. Terwijl de gezinnen en ouderen het plein langzaam verlaten stromen de jongeren de kermis op. Alle tafels van de terrassen zijn bezet en ook de clown loopt richting de kroeg. Het lijkt erop alsof ze de Achthoeker hier niet nodig hebben om het geld te laten rollen. Dat doet de kermis wel.