Hij vindt het een eer om de nieuwe koning en koningin te mogen verwelkomen, maar liever nog schaft de Amsterdamse burgemeester Van der Laan het koningshuis af. Zijn naam staat namelijk op een lijst met republikeinen. Wat is dat voor een lijst?
Een koningin met hart voor alle Nederlanders én macht die ze niet zou moeten hebben. Dat is Beatrix in de ogen van burgemeester Eberhard van der Laan (PvdA) die 30 april gastheer is van de inhuldiging van het koninklijk echtpaar in de Amsterdamse Nieuwe Kerk. “Het is een eer om als hoofdstad een bijdrage te mogen leveren aan haar afscheid en om de nieuwe koning en koningin te mogen verwelkomen”, zei de burgemeester in een reactie op het aftreden van Beatrix. 
Toch kan de troon na het afscheid van Beatrix beter leeg blijven volgens Van der Laan. Tenminste, dat suggereert zijn lidmaatschap van het Republikeins Genootschap (RG). Zijn naam staat op de ledenlijst van het gezelschap dat de monarchie voor een republiek wil verruilen.
Lijst van bekende namen
Onduidelijk is wat een plaats op de lijst van het RG precies betekent. Van der Laan zelf was niet bereikbaar voor een reactie. Volgens vooraanstaand RG-lid Jack Jan Wirken word je simpelweg gevraagd. “Als je dan een keer ja zegt, sta je erop.” Hij is zelf in 2009 door Hans van de Berg benaderd, een van de oprichters in 1996.
De bijna tweehonderd prominente leden van het genootschap betalen verder geen lidmaatschapsgelden en organiseren geen activiteiten. “Het lidmaatschap van het RG is het doel ervan”, meldt de website van het RG. Door te discussiëren wil het genootschap de opvattingen van de Nederlanders beïnvloeden, zodat uiteindelijk de republiek vreedzaam hersteld zal worden. Namen als Femke Halsema, Max Pam en Eberhard van der Laan moeten daarbij helpen.
“Ik wil Eberhard niet in verlegenheid brengen hoor”, zegt Wirken in een reactie op Van der Laans functie als gastheer van de troonswisseling. “Aan de andere kant: republikein zijn is toch niet iets om je voor te schamen?” Wirken vindt Van der Laans enthousiasme over de huldiging niet vreemd. “Het hoort bij zijn rol als burgemeester. Je kunt republikein zijn en tegelijkertijd betalen met de munten waar de koningin op staat.”
Eenmaal op de lijst van het RG, is het lastig er weer af te komen. Oud-Staatssecretaris van Buitenlandse Zaken en voormalig hoofdredacteur van het NRC Handelsblad Ben Knapen (CDA) zou naar eigen zeggen nooit serieus bij het genootschap betrokken zijn geweest, maar staat nog steeds genoteerd als lid en een van de oprichters van het gezelschap op de site. “Sommige mensen slaat het koud om het hart zodra ze de koningin de hand moeten schudden”, is de mening van Wirken. “Maar ik zou niet weten waarom Eberhard van de lijst zou willen.”
Pikante situatie
Anjo Clement, voorzitter van het Nieuw Republikeins Genootschap (NRG), vindt de situatie op 30 april “pikant”. Het NRG werd twee jaar na het RG opgericht. Een deel van de 1400 leden van het NRG zijn ook bij het RG aangesloten. Net als het RG wil het de monarchie democratisch omverwerpen, maar het NRG organiseert wel activiteiten zoals debatten en vergaderingen, en lidmaatschap van het gezelschap is mogelijk voor iedereen. Over de dubbele rol van de burgemeester zegt Clement: “Het is een probleem van politici in algemene zin: een gebrek aan ruggengraat.”
Welke prominenten lid zijn van het NRG, wil Clement niet zeggen. “De ledenlijst geven wij niet uit handen. Niet iedereen heeft zin om een discussie over het koningshuis aan te gaan op verjaardagen. Ja,” geeft hij toe, “dat is misschien ook een gebrek aan ruggengraat.”
De republikeinen zijn dood. Leve de republikeinen?
Clement hoopt dat Van der Laan het gezelschap veel ruimte geeft om te demonstreren op 30 april. Tijdens een vergadering op het stadhuis gaf de burgemeester gister aan na te denken over een stuk land waar tegenstanders van de monarchie hun mening mogen uiten.
Zowel Clement als Wirken noemen de genootschappen nog niet succesvol. Ze zijn naar eigen zeggen wel salonfähig, maar als het erop aankomt voegen politici in Den Haag de daad niet bij het woord. Clement: “Dan zeggen ze: er zijn belangrijkere dingen in het leven.”