De culturele vrijhaven Ruigoord bestaat veertig jaar. Het hippiedorp van toen draait tegenwoordig als een volwaardige culturele onderneming. Dat is wel eens anders geweest.
Op 24 juli is het veertig jaar geleden dat een groep kunstenaars en vrije geesten het toen nog landelijke polderdorpje Ruigoord kraakte. Haar eerste verjaardagscadeau heeft Ruigoord al binnen: gisteren werd tijdens de raadsvergadering van de commissie Algemene Zaken bekendgemaakt dat de ‘culturele vrijhaven’ even ten westen van Amsterdam een 24-uursvergunning krijgt.
De vergunning laat zien dat de gemeente Amsterdam Ruigoord serieus neemt als culturele onderneming. Dat is wel eens anders geweest. Toen de gemeente in 1999 besloot de Afrikahaven aan te leggen leek dat het einde voor de vrije kunstenaarsgemeenschap die daar in 1973 illegaal neergestreken was. Er kwam uiteindelijk een bestemmingsplan met duidelijke afspraken: de bestaande woningen werden ateliers waarvoor men huur moest betalen en de organisatie kwam in handen van twee stichtingen.
Huurcontract
Sinds 2000 huurt en beheert Stichting Ruigoord het terrein jaarlijks van de Haven Amsterdam voor het symbolische bedrag van één euro. De huurovereenkomst werd begin vorig jaar tot 2020 verlengd. “We hebben het contract niet voor niets tijdelijk gemaakt”, zegt Wim Vlemmix van Haven Amsterdam, als hoofd Infrastructuur en Milieu al 25 jaar betrokken bij Ruigoord. “Er zijn evaluatiemomenten nodig om te checken of gebeurt wat we hebben afgesproken. Maar we hebben op geen enkele wijze de intentie om er mee te stoppen. We willen Ruigoord niet onder water laten lopen.”
Daar komt geen verandering in als de gemeente Amsterdam per 1 april aandeelhouder wordt van het havenbedrijf, verduidelijkt Vlemmix. “Integendeel. We vinden dat we als bedrijf maatschappelijk actief moeten zijn en hebben al veel geïnvesteerd. We zijn trots op Ruigoord.”
Naast zekerheid dat de kunstenaars er tot 2020 kunnen blijven, kreeg Ruigoord in 2012 van de haven een aflossingsvrije lening van een miljoen euro, bedoeld voor de renovatie van bestaande gebouwen en de bouw van twintig nieuwe ateliers. Wanneer die er precies komen is nog onduidelijk. Peter van der Wel van Stichting Landjuweel: “De streefdatum is al zes keer gepasseerd. Eerst ging er iets mis met het aanvragen van de vergunningen en onlangs is vervuilde grond aangetroffen.”
Dancefeesten in de kerk
Ruigoord krijgt geen subsidie. Voor de programmering is Landjuweel, de stichting die verantwoordelijk is voor de cultureel inhoudelijke organisatie op Ruigoord, volledig afhankelijk van de inkomsten van festivals en andere activiteiten. In de dorpskerk worden daarom sinds een jaar of vier regelmatig dancefeesten georganiseerd. Daar zijn niet alle Ruigoorders even blij mee, erkent Van der Wel. “Maar het is een manier om geld in kas te krijgen.”
“We zitten heel krap met geld”, verklaart Rudolph Stokvis, oprichter van Stichting Landjuweel en Ruigoorder van het eerste uur. “Het is altijd kantje boord. Een festival als het Landjuweel wordt begroot op zo’n 80.000, 100.000 euro. Als het vier dagen slecht weer is, hebben we een probleem. Maar we hebben door de jaren heen ervaring opgedaan. We zijn op de goede weg. We houden ons hoofd nog boven water, maar er moet veel energie in gestopt worden.”
Die energie komt vooral van vrijwilligers. Probleem: de mensen die vanaf het begin betrokken zijn bij Ruigoord worden een dagje ouder. In de toekomstvisie ‘Ruigoord op weg naar 2020’ is daarom de doelstelling geformuleerd ‘nieuw elan’ naar de culturele broedplaats te halen. Stokvis: “Ruigoord heeft nieuwe energie van buitenaf nodig. Het moet geen slapend dorp worden.”
Actueel gedachtegoed
Volgens Peter van der Wel is de kracht van Ruigoord dat het een fysieke plek is waar het gedachtegoed van de jaren zestig, van Provo en de hippiebeweging, voortleeft. “Eigenlijk is de gedachte van een duurzame manier van leven en natuurvriendelijk consumeren en produceren heel actueel. We merken dat dit opgepikt wordt door jonge mensen. Die voelen zich hier thuis.”
“Ruigoord heeft nu kans invloed uit te oefenen op de samenleving”, vindt Simon van Dommelen, adviseur op het gebied van cultuur en stedelijke ontwikkeling. “Er is een dynamiek gaande in stedelijke ontwikkeling, ook omdat er op het moment nauwelijks geld beschikbaar is. Door leegstand is de druk op de ruimte afgenomen.” De gemeente omarmt plekken als Ruigoord steeds meer, aldus Van Dommelen. “Het zijn plekken die de stad aantrekkelijk maken.”
Van der Wel, in het dagelijks leven ‘futuroloog’, is er van overtuigd dat Ruigoord over honderd jaar nog steeds bestaat. Ruigoord zal niet stil blijven staan. Maar blijft de identiteit van Ruigoord dan wel behouden? “We blijven natuurlijk een anarchistisch gezelschap. Onlangs hebben we de bierprijs verhoogd, na er heel veel met elkaar over te praten. Zo gaat dat al jaren. Eigenlijk een heel eigentijds iets hè? Crowdsourcing avant la lettre.”