Staatssecretaris Martin van Rijn van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (PvdA) wil dat de kosten voor de gehandicaptenzorg worden geschrapt uit de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ). De verantwoordelijkheid voor verstandelijk gehandicapten komt dan bij de gemeenten te liggen. Hoe pakt de gemeente Amsterdam dit op?
Fred (63) houdt van ballonnen. En van muziek: in zijn vrije tijd speelt hij graag op de triangel. Maar lezen en schrijven kan hij niet, voor zichzelf zorgen evenmin. Want hoewel Fred eruit ziet als een bejaarde man, zal hij in zijn hoofd altijd een kind van zes blijven. Daarom woont hij in een van de zevenhonderd woonhuizen van zorginstelling Philadelphia, in Amsterdam-Noord. Zijn begeleiders vertellen hem wanneer hij moet douchen, tanden poetsen of de tafel dekken. Hij kan dat namelijk allemaal wel, maar het zelf bedenken? Dat lukt niet. 
Fred is een van de dertienduizend mensen in Nederland met een zorgzwaartepakket (ZZP) drie, die vanwege hun verstandelijke beperking dag en nacht ondersteuning nodig hebben. Zijn kosten worden vergoed door de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ), maar het kabinet is van plan deze vergoeding te schrappen. De zorgkosten voor verstandelijk beperkten zullen dan vanaf 1 oktober 2013 onder de Wet Maatschappelijke Ondersteuning vallen. Dat betekent dat de verantwoordelijkheid voor mensen zoals Fred voortaan in handen van de gemeenten komt te liggen.
Welke hulp gaat naar wie?
Rob van de Beek, directeur Philadelphia Zorg Regio Amsterdam, vindt dat geen goed idee. Hij vraagt zich af of de gemeente Amsterdam wel genoeg expertise heeft om deze mensen op te vangen. “De gemeente gaat straks kijken welke hulp naar wie gaat. Maar het bepalen van de hulpvraag voor mensen met een ZZP drie of vier is nog niet zo simpel. Je moet ze kunnen aanvoelen, daar gaat vaak een langdurige relatie mee gepaard.”
Bovendien is er een grote kans dat de continue begeleiding die deze mensen nodig hebben straks niet meer gegarandeerd is. De PvdA (vijftien zetels) zet in op meer eigen kracht en wil dat mensen langer thuis blijven wonen. Gemeenteraadslid Maarten Poorter voor Onderwijs en jeugdwelzijn: “We willen zorg dichter in de buurt organiseren. Dat betekent dat mensen die zorg thuis kunnen ontvangen, dat moeten krijgen.”
Femke Roosma van Groenlinks (zeven zetels) voorziet daarin problemen. Thuis wonen kan bij deze groep zorgvragers volgens haar alleen met professionele hulp. “Creatieve dagbesteding, waar verstandelijk beperkten nu recht op hebben, valt straks weg omdat de gemeente dat niet aan iedereen kan bieden. Verstandelijk beperkten krijgen dan niet genoeg prikkels en kunnen vereenzamen of verder achteruit gaan.”
De PvdA-fractie wil dan ook een groter beroep op de omgeving doen. Dat betekent meer mantelzorgers: familie, vrienden en kennissen die de zorg voor een groot deel op zich nemen.
Maar dat is een ideaalbeeld, zegt Van Beek. “Politici veronderstellen waarschijnlijk dat verstandelijk beperkten een groot netwerk hebben waar ze op kunnen terugvallen. Maar in een grote stad als Amsterdam is de participatie erg laag. En dat is ook logisch: het gaat hier niet om een keertje koffie drinken. Deze mensen hebben een hulpvraag die een voortdurende begeleiding vereist. Daarmee leg je wel een grote druk op familieleden.”
Spoeddebat voor meer duidelijkheid
Poorter realiseert zich dat het voor veel mantelzorgers een radicale verandering zal betekenen in hun leven. Hij vindt het daarom belangrijk dat deze mensen goede begeleiding krijgen. Maar over hoe dit gefinancierd wordt, is nog veel onduidelijkheid. “We zullen er met de beperkte middelen die we hebben voor moeten zorgen dat dit op een verantwoordelijke manier gebeurt. Maar dat er bezuinigd moet worden, is nu eenmaal onvermijdelijk.”
Toch is ook daar niet iedereen het mee eens. Roosma denkt dat deze bezuinigingsmaatregel uiteindelijk zelfs meer geld kost dan bespaart. “Als de zorg thuis echt niet meer te leveren is, omdat mantelzorgers het niet meer redden, dan moeten mensen uiteindelijk toch naar instellingen. En zorg in een instelling is altijd duurder dan zorg thuis.”
SP-raadslid Maureen van der Pligt (drie zetels) heeft namens de Commissie Zorg een spoeddebat aangevraagd. Op 6 februari vraagt zij wethouder Eric van der Burg meer duidelijkheid over wat het financieel en organisatorisch betekent voor de gemeente Amsterdam als de bezuinigingsmaatregel vanuit het kabinet wordt doorgevoerd. Staatssecretaris Van Rijn van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (PvdA) maakt begin maart een definitieve beslissing.