Met de kennis van nu
“Achteraf lijken sommige plannen naïef”, erkent Godfried Lambriex van stadsdeel West, terwijl hij met projectmanager Margot Lötters loopt door de Kolenkitbuurt. “Maar ja”, zegt hij met een glimlach, “dat is met de kennis van nu.” Vraag Lambriex, portefeuillehouder Wonen en Stedelijke Vernieuwing, wat hij heeft geleerd van de stagnatie van de bouw in de wijk en hij somt op: “Een overmaat van plannen kan leiden tot vertraging. We moeten het vanaf nu gefaseerd aanpakken. En oplossingen mogen best tijdelijk zijn. Kortom: stap voor stap.”
Met die kennis van nu waren er wellicht niet zulke mooie penthouses gebouwd of zoveel parkeergarages onder de nieuwe gebouwen aangelegd. Als woningcorporatie Far West had geweten dat de huizenmarkt zou instorten had ze misschien niet voor 800 miljoen euro geïnvesteerd in nieuwe woningen en had de organisatie nu nog bestaan (zie kader). Als iemand de crisis had zien aankomen, dan was de bewoners tien jaar geleden wellicht niet beloofd dat rond 2015 de wijk geheel vernieuwd zou zijn.
Ontmanteling Far West
Hoe een eind kwam aan 10 jaar stedelijke vernieuwing.
In totaal werd er 800 miljoen euro geïnvesteerd, 1400 nieuwe woningen gebouwd en duizend gerenoveerd, maar de verkoop van nieuwe woningen stagneerde en dus moest Far West de activiteiten stil leggen op 31 december 2011. De sloop van 1700 sociale huurwoningen ging niet door, die huizen worden gerenoveerd. Ook de bouw van 3600 nieuwe woningen, waarvan duizend sociale huurwoningen, is afgelast. De woningcomplexen die al in aanbouw waren, werden afgemaakt.
In de Kolenkitbuurt hebben Rochdale en Stadgenoot woonblokken overgenomen van Far West. Samen leverden zij nieuwbouwproject Lommerijk in november vorig jaar af. Of de andere blokken gesloopt of gerenoveerd worden en wanneer dat begint, is nog niet duidelijk.
Margot Lötters vertelt enthousiast over de vele initiatieven in de buurt. Over de studenten die leegstaande woningen betrekken via het project VoorUit, over Niemandsland, een wandelend toneelstuk in de wijk en over de nieuwe bewoners die buurtfeest de Kolenkit Leeft organiseerde. Lötters: “De nieuwkomers zitten ons goed op de huid.”
“Kijk”, zegt Lambriex wijzend naar nieuwbouwproject Scala, “de mensen die daar een huis hebben gekocht gingen ervan uit dat de rest van de wijk over een jaar of twee klaar zou zijn. Als zij vandaag een kind krijgen en de buurt is pas af in 2030, dan is dat kind tegen die tijd al uit huis.”
Want zo lang zou het weleens kunnen duren. Natuurlijk, zegt Lambriex, in de optimistische planning is alles klaar in 2020. Maar je moet niet uitgaan van optimisme, weet hij inmiddels. Hij bereidt zichzelf én de bewoners voor op het ergste: nóg achttien jaar wachten op een frisse Kolenkitbuurt, waar men al sinds 2000 van droomt.
Die droom is ten dele gerealiseerd. Corporatie Eigen Haard bouwde een iconische schuine woontoren, The New Kit, en Lommerrijk werd afgerond door Rochdale, dat het project overnam van de ontmantelde ontwikkelaar Far West. Beide projecten werden genomineerd voor de Amsterdamse Nieuwbouwprijs, maar staan tevens symbool voor de problematiek in de wijk.
Nergens is de tweedeling in de wijk zo zichtbaar als in de Blauwvoetstraat, waar Niels Egberts woont. Wie aan het begin van de straat staat ziet rechts prachtige nieuwbouwwoningen waarvan een aanzienlijk deel leegstaat, en links vervallen naoorlogse arbeidershuisjes met kleine balkonnetjes en afbladderend schilderwerk op de kozijnen. Om de hoek prijkt een groot spandoek: ‘Lommerrijk spectaculair in prijs verlaagd!’ Wanneer het linkerblok vervangen wordt, moet nog besloten worden. Voor 2018 zal er niets gebeuren.
Bovenin de The New Kit, op de zeventiende verdieping, staan sinds de oplevering begin 2011 twee penthouses leeg. De vraagprijs is gezakt van zeven ton naar ruim vier ton. Gebiedsontwikkelaar Peter Visser van Eigen Haard erkent dat er met de bouw een groot risico genomen werd. “Normaal ga je pas bouwen als zeventig procent van de woningen verkocht is. Dat was nu bij lange na niet het geval. Maar met The New Kit wilden we laten zien dat het ernst was met de voortgang van de vernieuwing van de Kolenkitbuurt.”
Visser noemt de wijk kenmerkend voor de omslag in het denken over stedelijke vernieuwing. In het originele Parkstadplan uit 2001, de omvangrijke vernieuwingsoperatie in de Westelijke Tuinsteden van Amsterdam, werd geen buurt zo concreet genoemd als de Kolenkit. “We dachten alle ellende, alle armoede, mensen die niet zelfredzaam zijn, aan te kunnen pakken door de wijk geheel te vernieuwen. Dat idee van maakbaarheid is nu niet meer zo gangbaar.”
