De Nederlandse Vereniging voor een Vrijwillig Levenseinde (NVVE) organiseerde deze week een ‘wilsverklaringenestafette’. Bij de estafette werd op 65 plaatsen in Nederland voorlichting gegeven over de formulieren van de wilsverklaring, waarmee mensen kunnen aangeven wat hun euthanasiewensen zijn. Volgens de NVVE bestellen veel mensen een wilsverklaring, maar vullen hem niet in, of bespreken hun wensen niet met hun huisarts. “Die mensen willen we vandaag over de streep trekken.”
AMSTERDAM, 14 februari – Lidy (80) heeft een ketting met een wit kaartje om haar nek. “Reanimeer mij niet” staat erop, in rode kapitalen. Daaronder haar pasfoto en handtekening. Ze zit samen met twintig anderen in een klein kantoortje in het pand van de NVVE aan de Leidsegracht. De estafette is al begonnen, maar de bel blijft gaan. “Kunt u morgenochtend terugkomen?”, vraagt een vrijwilliger van de NVVE terwijl ze de deur opendoet. “Dan doen we een extra voorlichting.”
Herman Speerstra, ledencoördinator bij de NVVE, heeft de niet-reanimerenpenning van Lidy ook gespot. “Artsen willen altijd alleen maar behandelen, maar met zo’n penning moeten ze je serieus nemen”, zegt hij. Volgens het Ministerie van Volksgezondheid Welzijn en Sport heeft de penning dezelfde juridische status als een schriftelijke wilsverklaring. Toch is de penning volgens Speerstra bij veel mensen nog ‘niet ingedaald’. “Elke idioot springt bovenop je om je te reanimeren.”
De middag heet een estafette, maar heeft meer weg een kringgesprek over euthanasie. Naast Lidy zijn er vooral vrouwen aanwezig. “Vrouwen hebben meer lef, wij durven erover te praten”, zegt een vrouw van in de zestig. “Mijn vriend is ouder, maar hij reageert niet als ik erover praat”, vult haar vriendin, gekleed in bontjas en bontmuts, aan. “Ik vind het moeilijk om de wilsverklaring nu al in te vullen, maar ik heb van mijn moeder geleerd: ‘Een slimme meid is op de toekomst voorbereid’.”
Bespreek uw euthanasiewensen regelmatig met de huisarts en vul de wilsverklaring in, is het advies van de NVVE. Volgens Speerstra sta je met een wilsverklaring sterker in je “strijd tegen de arts”. Helaas is euthanasie geen recht, maar een verzoek, zegt hij, terwijl hij een raam openzet. Als uw huisarts weigert, moet u zelf een andere huisarts vinden.” Een oude vrouw met grijze krullen kijkt bedrukt. Dat is heel moeilijk in Amsterdam, zegt ze.
“Mijn huisarts zegt steeds dat ze ‘alleen bij lijden’ euthanasie wil uitvoeren”, zegt een andere mevrouw in de vijftig. “Maar wat voor mij lijden is, is voor haar misschien geen lijden. Ze weet dat ik positief in het leven sta. Maar ik ga niet naar het verpleegtehuis, nooit.” Een andere vrouw zakt ineen, laat haar hoofd hangen en doet haar tong uit haar mond. “Ik ga er ook niet zo bij zitten, in een huis.”
“Ik had precies hetzelfde probleem met mijn huisarts”, zegt een mevrouw met een parelketting. Maar nu zeg ik vaak tegen hem: ‘dit en dat vind ik lijden, vind jij dat ook?’ Dan schrijven we dat samen op.” Speerstra complimenteert haar. Hoe vaker je het aankaart, hoe beter, vindt hij. “Voor iedereen ligt het anders, maar het is goed om het op te schrijven: ‘lijden is als ik mijn geliefde niet meer herken, als ik een boek lees en de letters vormen geen woorden meer’,” somt hij op.
Als alle huisartsen euthanasie weigeren “denkt de NVVE mee over zelfdoding”, zegt Speerstra. Er zijn verschillende manieren. “Ik loop gewoon de zee in, zegt de mevrouw met de bontjas. “Want ik kan niet zwemmen. Aan de andere kant, het lijkt me wel koud.” Een aantal vrouwen bespreekt vervolgens luchtig hoe de verdrinkingsdood zou zijn. Speerstra luistert.
Dan is hij aangekomen bij het volmachtformulier, bestemd voor situaties waarin mensen zelf niet over hun levenseinde kunnen beslissen. Met het formulier kunnen ze iemand aanwijzen die namens hen optreedt. Doen ze dat niet dan hebben de ouders, kinderen of broers- en zussen automatisch volmacht. “Bespreek dit met hen!” zegt Speerstra. “Wanneer zij goed op de hoogte zijn van uw wensen, geeft dat extra houvast in de onderhandelingen met de arts”.
Een vrouw met krukken vertelt dat een vriendin van haar ziek was. “Ze had drie kinderen, twee wilden euthanasie, maar één was tegen. Toen hebben ze doorbehandeld. Nu gaat ze kerngezond door het leven!” Alle vrouwen lachen. “Maar, voor hetzelfde geld word je een kasplantje”, waarschuwt Speerstra snel. Het is weer stil. “Zijn er nog vragen?”
Na een aantal praktische vragen is de bijeenkomst afgelopen. Een nieuwe groep is aan de beurt. Speerstra loopt even weg om iets te pakken. De meeste vrouwen lopen naar de uitgang, anderen staan om Lidy heen en bekijken haar penning. “Omdat het een feestdag is, mag ik ze gratis uitdelen”, zegt Speerstra triomfantelijk, terwijl hij met een stapel folders komt binnenlopen. De vrouwen juichen. “Dementie, en het zelfgewilde levenseinde” staat erop.