De Cito-toets is dinsdag begonnen. Het is de laatste keer dat de toets in de huidige vorm wordt gehouden. Volgend jaar komt er een gestandaardiseerde taal- en rekentoets. Die wordt verplicht voor alle basisscholen. Niet iedereen in Amsterdam ziet dat zitten.
De leerlingen wachten. Hun tafels zijn leeg op een scherpgeslepen potlood, een gum en een antwoordvel na. Er hangt een opgewonden stilte in het lokaal als lerares Astrid Huisden de opgavenboekjes uitdeelt. De achttien Groep 8-leerlingen van de Vlinderboom basisschool in Amsterdam West doen mee aan de Cito-toets. Drie dagen lang beantwoorden ze tweehonderd meerkeuzevragen. Er staat veel op het spel. De uitslag is een belangrijke graadmeter voor het soort middelbaar onderwijs dat ze zullen gaan volgen – vmbo, havo of vwo. Samen met het advies van de leraar is de Cito-score het visitekaartje waarop die beslissing wordt genomen.
Dit is het laatste jaar dat de Cito-toets in de huidige vorm wordt gehouden. De Cito-toets is op dit moment niet verplicht. In Nederland neemt gemiddeld 85 procent van de basisscholen de toets af. In Amsterdam ligt dat percentage iets lager. Volgens een woordvoerder van Cito doen er dit jaar 222 Amsterdamse basisscholen mee, van het totaal van 262. Dat komt neer op 82 procent van de scholen.
Volgend jaar zal dat 100 procent zijn. In 2013 wordt de Cito-toets vervangen door een centrale eindtoets voor taal en rekenen, en die is verplicht voor elke basisschool. Tevens zal de toets niet langer in februari, maar in april worden afgenomen. Minister van Bijsterveld (Onderwijs, CDA) heeft het wetsvoorstel inmiddels naar de Tweede Kamer gestuurd. De naam Cito zal de toets niet dragen, maar inhoudelijk blijft de toets wezenlijk onveranderd. “Alle onderdelen zijn hetzelfde. Het is in principe gewoon de Cito-toets, maar dan gecentraliseerd voor alle basisscholen in Nederland”, aldus een woordvoerder van Cito, dat ook de nieuwe toets ontwerpt.
Dat stuit scholen die dit jaar niet voor de Cito kozen tegen de borst. Eén van die scholen is de Geert Grote School in Amsterdam-Zuid. Daar is van de spanning die bij de Vlinderboom tastbaar is, weinig te merken. Hier geen Cito-toets voor de groepachters. Kinderen rollen vrolijk door de sneeuw en ook bij de ouders die hun kinderen deze woensdagmiddag komen ophalen is er geen redenen tot zenuwen. Op deze vrije school is het een dag als alle anderen.
Voor Bruno Raida, vader van de 12-jarige Lothari, hoeft het niet zo nodig, die Cito toets. “Je moet kinderen niet met die immense druk van zo’n belangrijke toets opzadelen. Alsof hun hele verdere carrière er van afhangt. Ik hecht veel meer waarde aan het oordeel van de leraren, die de kinderen acht jaar op school hebben meegemaakt.”
Dat is Simon Steen, directeur van de Verenigde Bijzondere Scholen (VBS), met hem eens. Ook hij is niet blij met de plannen van Van Bijsterveldt. “Je moet ouders en scholen de keuze geven kinderen op een andere manier te onderwijzen.” De meeste van de bij de VBS aangesloten scholen maken de Cito-toets niet. In Amsterdam zijn er 23 basisscholen aangesloten. Steen: “Het is een foute gedachte dat een gestandaardiseerde eindtoets voor alle basisscholieren het onderwijs vooruit kan helpen. De Cito-toets biedt slechts een momentopname. Wij zien meer in het leerlingvolgsysteem, dat de ontwikkeling van het kind gedurende acht jaar in kaart brengt.”
Ook Herbert de Bruijne, van de stichting Openbaar Onderwijs aan de Amstel (OOADA), vindt het leerlingvolgsysteem belangrijker dan de toets. Toch nemen alle scholen aangesloten bij de OOADA de Cito-toets af. Volgens De Bruijne doet Cito-toets niets af aan het leerlingvolgsysteem. “Als het goed is spiegelt de toetsscore het niveau dat tussentijds is gebleken.” Dat de toets verplicht wordt voor alle basisscholen is volgens hem een geen slechte ontwikkeling.
Gestandaardiseerd of niet, de leerlingen van de Vlinderboom maakt het allemaal niets uit. Het gaat hen om de toets van vandaag. “Het gaat wel om een belangrijk deel van je leven vandaag”, vertelt Zaineb (12), vijf minuten voor de toets begint. “Mijn ouders zijn ook hartstikke zenuwachtig.” Klasgenoot Ercan (12) heeft vannacht geen oog dichtgedaan. “Maar,” voegt hij er grinnikend aan toe, “dat kwam vooral door onze kat. Die heeft de hele nacht lopen miauwen.”