De Zaanse Bokkentocht ging afgelopen weekend niet door. Na dertig succesvolle edities kreeg het halfjaarlijkse bierfestijn deze keer geen vergunning. Fans protesteerden door wel op Bokkentocht te gaan. “Op naar Zaanzicht, ik krijg een droge lever!”
Op de trits mensen aan de bar na, is café De Kapiteinshut in Zaandam zo goed als leeg. Guus Meeuwis is boven het geroezemoes uit maar net te verstaan. Harry (62) en Renée (59) uit Zaandam zitten rechts aan het einde van de rij en nippen aan hun tweede bokbiertje. Renée kijkt op haar horloge. “Half vier.” Ze kijkt rond. Er zijn zo’n veertig mensen. “Met een normaal Bokketochie staat het hier vol. Natuurlijk hopen we dat het vandaag gezellig wordt als vanouds. Maar dat we hier zitten is ook een stil protest.”
Achter de bar hangt een A4’tje. “Op last van de gemeente is glas verboden en mogen wij het Bokbier alleen in plastic bekers schenken. Bokbier is € 2,50, het statiegeld op het glas is € 1,00 en krijgt u terug bij inlevering van uw glas.’ “Bokbier in plastic bekers moet nu al een paar jaar van de gemeente”, verzucht Harry. “Er kwamen steeds meer regeltjes bij. Nu is er dus zelfs geen vergunning afgegeven.” Zijn eega: “Mensen willen gewoon een beetje gezelligheid, maar dat is blijkbaar te veel gevraagd voor deze gemeente.”
Vandaag, zaterdag 8 oktober, en morgen zou de 31e Bokkentocht plaatsvinden. Een bierfestijn dat ieder half jaar terugkeert naar de Zaanstreek. Tijdens de Bokkentocht moeten mensen langs zo’n zeven verschillende kroegen in Zaandam en omliggende dorpen fietsen om overal een bokbiertje te drinken. Zo krijgen ze hun stempelkaart vol en mogen ze aan het einde van de dag een klein presentje in ontvangst nemen.
Normaal gesproken dan. Twee weken voor de 31e tocht maakte de gemeente Zaanstad bekend geen vergunning te verlenen. De gemeente zegt de organisatie meerdere keren te hebben gevraagd met een goed veiligheidsplan te komen. Bij de vorige Bokkentocht, in mei, werden namelijk te veel gevaarlijke situaties geconstateerd. Er lagen fietsen op de straat en mensen zaten dronken op de fiets. Dit keer moest er meer aandacht komen voor het fietsparkeerprobleem en de verkeersregeling rond de kroegen. Ook moest de organisatie alternatief vervoer regelen voor dronken deelnemers.
Minder omzet
De ondernemers zeggen tweederde tot de helft minder omzet te hebben gedraaid dan ze normaliter met de Bokkentocht draaien. Ze schatten dat er nu zo’n duizend deelnemers waren, tegenover zo’n vierduizend normaal. Het slechte weer is volgens hen daarin niet zo belangrijk: dat is het vaker geweest en had toen niet zo’n groot effect.
De stichting achter de Bokkentocht kijkt nog of ze een schadevergoeding gaat vragen bij de gemeente voor gemaakte kosten voor bijvoorbeeld de huur van toiletten en dranghekken, die ze uiteindelijk niet mochten gebruiken omdat er niets op straat mocht staan. De gemeente laat weten niet van plan te zijn deze te betalen.
Een woordvoerder laat weten dat alles ordelijk is verlopen. De gemeente deelde twee boetes uit aan horeca-ondernemers vanwege het plaatsen van objecten in de openbare ruimte en het versperren van het trottoir. De politie heeft geen boetes uitgedeeld.
‘Betutteling’
Harry en Renée kunnen er met hun pet niet bij. Natuurlijk, er is wat overlast met Bokkentochten. Maar dat is er met de Dam tot Damloop ook. Dat hoort nu eenmaal bij een evenement. Inderdaad drinken mensen veel tijdens de zaterdag en zondag dat de Bokkentocht (in het Zaans: ‘Bokketochie’) wordt gehouden, en sommige té veel. Maar eenieder moet toch ook zijn eigen verantwoordelijkheid nemen?
“Misschien heeft het hier wel niet zoveel mee te maken”, zegt Renée vurig. “Maar een tijdje geleden zaten wij ’s middags op het terras. Komt er een jongen, duidelijk stomdronken, met zijn fiets van de brug afgereden. Die gaat vol op zijn gezicht! Hij maakt zijn vingers nat met speeksel, wrijft het vuil uit de schaafwond op zijn elleboog, staat op en pakt zijn fiets. Hij loopt terug de brug op, rijdt naar beneden en gaat weer vol op zijn gezicht!”
Harry lacht luid en vult aan. “Tja. Ook op een normale zaterdagmiddag gebeuren dat soort dingen, blijkbaar. Terwijl er met het Bokketochie nooit iets noemenswaardigs gebeurt. Geen ongelukken, geen vechtpartijen. Dit is gewoon betutteling.”
Buiten leunt Meindert Hondema tegen de muur van zijn café, De Kapiteinshut. Hondema is bestuurder van de stichting achter de Bokkentocht. “We dachten dat we rond waren met de gemeente. Alle cafés hebben voor voldoende fietsparkeerplaatsen gezorgd en we hadden ook voor verkeersregelaars gezorgd. Toen hoorden we twee weken voor de tocht dat we geen vergunning kregen. Het bleek dat we ook alternatief vervoer moesten aanbieden, dat hadden we niet geregeld. Voor de volgende tocht willen we iets van paardentrams of busjes inzetten.”
De rook van het hamburgerstandje achter Hondema trekt vlak langs hem heen. Met enig venijn: “Het standje staat nog precíes op mijn terrein.” Doordat er geen vergunning is verleend, mogen de horeca-ondernemers niets meer in de openbare ruimte plaatsen. Geen eetkraampjes, geen barretjes, geen toiletten, geen fietsenrekken. Terwijl normaal een groot deel van de Bokkentocht zich buiten afspeelt. Hondema: “Ik mag nu niet eens dranghekken neerzetten om de vitrine van de winkel hiernaast te beschermen.”
Officieel is er dan wel geen Bokkentocht – er zijn geen stempelkaarten en presentjes – maar de fanatiekste Bokkentochtrijders laten zich hier niet door weerhouden. Een enthousiasteling zette een online petitie op om de gemeente tot inkeer te bewegen en op Facebook lieten mensen massaal weten toch te gaan, de kroegen hebben het bokbier toch al besteld. Hondema wijst: “Normaal staat deze straat vol mensen.” Nu lopen er slechts vijf mensen die op weg zijn naar hun fiets.
“Niets kan ons beletten om toch de kroegen af te gaan en bokbier te drinken”, zegt Katja (36). Ze zat niet bij de pakken neer en ging zelf aan de slag. Buiten bij De Kapiteinshut toont ze de stempelkaart die ze zelf heeft gemaakt voor haar vriendengroep. Twee kroegen zijn er afgestempeld, ze staat op het punt om naar de derde te gaan. “Het Bokketochie is altijd een soort reünie, je komt een hoop oude bekenden tegen. Dus veel mensen gaan toch wel.” Achter haar komt een vriend aangelopen met zijn fiets en roept: “Kom Katja, op naar Zaanzicht, ik krijg een droge lever!”
The Melody Strings
De vriendengroep vertrekt naar café Zaanzicht in Zaandam, een goede kilometer fietsen, stroomopwaarts van en parallel aan de voormalige veenrivier de Zaan. Het is net even droog, maar de wolken zijn zo grauw dat een volgende bui niet lang op zich kan laten wachten. De straffe wind voert de penetrante, weeïge geur van gebrande cacaobonen die van de Verkade-fabriek aan de Westzijde komt – en die de Zaandammers overigens niet (meer) ruiken – naar de Oostzijde van de Zaan. Slechts enkele groepjes fietsers rijden de omgekeerde route, met flinke snelheid dankzij de wind in de rug.
Op straat voor Zaanzicht houden vier medewerkers toezicht. Ze dirigeren fietsers hun fiets in de speciaal aangelegde fietsparkeerplaats in de voortuin van de buren te plaatsen. Iedereen gehoorzaamt netjes. Tussen Zaanzicht en de fietsparkeerplaats staat een loods die ook bij Zaanzicht hoort en die buiten de Bokkentochten om als opslagplaats wordt gebruikt. Nu zijn er twee plaszuilen in geplaatst en een wc-wagon met daarop een bordje ‘Denkt u aan Jessica, zij houdt de toiletten voor u schoon.’
Het café is met zo’n honderd mensen voor driekwart leeg. In het lege zijzaaltje is een extra bar geplaatst. Supertramp staat op, maar ook hier is de muziek nauwelijks hoorbaar. Om gladheid te voorkomen ligt overal een dunne laag wit zand. Katja staat achterin en trekt met haar sneakers een streep in het zand: “Het podium waarop The Melody Strings ieder Bokketochie spelen, komt normaal gesproken tot hier. Van voorin tot hier staat het dan bomvol en zelfs buiten staan nog een hoop mensen.”
Voor veel mensen is het optreden in Zaanzicht van The Melody Strings, opgericht in 1958, het hoogtepunt van de Bokkentocht. “Het zijn van die oude mannetjes die het dak eraf krijgen. Bij ieder optreden van de band danst iedereen uitzinnig”, zegt Katja.
Door het intrekken van de vergunning kon de band niet meer spelen. De muziek mag in de deelnemende kroegen niet harder dan normaal spreekvolume, op straffe van een bestuurlijke boete die al snel in de duizenden euro’s loopt.
Sowieso is het twijfelachtig of de band zou zijn gekomen. Gitarist Rob Bruijn, regionaal bekende fotojournalist en in zijn jonge jaren een zeer verdienstelijke turner, overleed twee dagen voor de Bokkentocht op 71-jarige leeftijd.
Om zeep helpen
Anderhalve kilometer stroomopwaarts in Koog aan de Zaan ligt café De Toog. De Toog heeft een wc-wagon en geïmproviseerde fietsenparkeerplaats op het parkeerpleintje van de overburen neergezet. Medewerkers zien erop toe dat niemand zijn fiets buiten de rekken zet. Rond half zeven staat het aardig vol binnen, ook buiten op het achterpleintje staan nog zo’n honderd mensen. De muziek is ook hier nauwelijks te horen.
Een flink contrast met ’t Heerenhuis in Wijdewormer. Dat ligt wat verder van de Zaan af, aan de rand van de wijk Kalf en vlakbij de Zaanse Golf Club. Bij aankomst rond tien uur valt gelijk op dat er fietsen aan straat – buiten de rekken – geparkeerd staan en dat de muziek tot aan de straat te horen is. Binnen, waar het behoorlijk vol staat, hangt een heel andere sfeer dan in de Toog. De muziek staat aan op vol volume en op de bekendere après ski-hits wordt vol meegedanst.
’t Heerenhuis vroeg, door haar ligging, geen vergunning aan bij de gemeente Zaanstad, maar bij Wormerland. Met succes. De muziek mag vol aan. En buiten staan geen medewerkers om te controleren of mensen hun bokbiertje niet mee naar buiten nemen en of de fietsen in de rekken staan.
“Het is eigenlijk te gek voor woorden”, zegt de zwangere Monique (28) uit Wormerveer. “Hetzelfde evenement mag een paar kilometer verderop niet worden georganiseerd en hier wel.” “Dat is nou de gemeente Zaanstad”, zegt Maike (32) uit Zaandam, die buiten onder de luifel staat. “Die is vooral goed in evenementen om zeep helpen.”