Het kauwen op qatbladeren is in Nederland legaal, hoewel de drug in Jemen en Oost-Afrika dagelijks grote delen van het openbare leven stil legt. NAP gaat een middag qat kauwen in een ‘qathuis’: een woning van een gebruiker waar mensen kunnen kauwen en kopen.
Amsterdam, 9 feb – Een donkere man tilt twee dozen uit de achterbak van een oude Volkswagen. Hij gooit ze op de stoep voor een rijtjeshuis in Amsterdam-Zuid. Een man met een petje in de kleuren van de Ethiopische vlag doet de voordeur open. Hij geeft de man een stapeltje briefgeld. De man stapt in de auto en de motor wordt gestart. Op dat moment komt Haile Bernhne (42) aangelopen. “Komt het spul net van Schiphol?” vraagt hij aan de man met het petje. De man knikt en samen tillen ze de dozen de trap op.
Zachte wereld
In het huis staan weinig meubels. Alleen in de grootste kamer staat een breedbeeldtelevisie. Het middagnieuws van de Duitse zender ZDF is net begonnen. Het geluid staat uit. Bernhne trekt zijn witleren laarzen uit en gaat op een kussen op de grond zitten. “Als je een zwaar leven hebt, zoals sommigen, is het een relief om hier te komen. Door qat te kauwen kom je terecht in een zachte wereld waarin alles kan en iedereen aardig is. Je voelt geen belemmeringen en je ziet alles positief.”
Uit een geluidsbox in de hoek van de kamer klinkt traditionele, Ethiopische muziek. Bernhne klapt zachtjes mee op het ritme. “Als je plannen of een ‘projectje’ hebt denk je door het kauwen direct dat het kan. Stel, ik wil mijn familie overhalen naar Nederland. Dat kan dan makkelijk. Je wordt scherper in je gedachten.” Tegenover Bernhne zit nog een man. Hij draagt witte sportsokken. Bernhne groet hem. “We kennen elkaar door het qat kauwen. Maar ik heb al vier maanden niet meer gekauwd.” Hij maakt een van de dozen open die tot de rand gevuld is met bosjes groene blaadjes. ”Ik neem niet zoveel, ik moet morgen nog werken. Je lichaam is de dag erna kapot want je bent lange tijd intensief bezig met kauwen en praten.”
‘You store it’
De deurbel gaat. Er komt een kale man binnen. Zijn ogen worden groot als hij de dozen ziet en hij wrijft verlekkerd in zijn handen. “Sommigen zitten hier elke dag”, vertelt Bernhne. Hij pakt ondertussen twee bosjes qat uit een doos en haalt een briefje van tien euro uit zijn zak. Een van de bosjes maakt hij los en hij steekt een groen takje in zijn mond. “Alles wat zacht is, is bruikbaar. You store it. En je houdt de blaadjes in je wang. Alleen het sap slik je door.” De man met de sportsokken pakt de afstandsbediening en CNN breaking news flitst aan. De kale man is naast hem gaan zitten.
CNN bericht over de rellen in Egypte. De mannen praten in het Amhaars, de officiële taal van Ethiopië. Af en toe klinkt er een Engels woord doorheen. “Egypt” roept Bernhne terwijl hij naar het beeldscherm wijst. De kale man tikt tegen zijn voorhoofd en maakt vragende gebaren. Dan plukt hij snel de blaadjes van een takje af en stopt ze in zijn mond. De man met de sportsokken gebaart ondertussen druk met zijn handen.“Cairo” klinkt er. “Resolution” en “America”.
Taboe
Bernhne’s rechterwang wordt steeds dikker. Hij stopt nog een takje in zijn mond. “We zitten hier op sommige dagen wel tien uur. Nu ben ik hier een uurtje en het begint al bijna te werken. Daarna gaat de tijd zo snel. Ik merk nu dat ik bijna high ga worden, want ik begin al beter te praten.” Hij trekt de blaadjes met zijn tanden van het takje af. De muziek hapert even. “Qat heeft geen goed imago. Het drukt een stempel op je. Als je veel kauwt heb je problemen met geld, werk en zorg je niet goed voor je gezin. Qat kauwen is een taboe. Je wilt niet dat mensen weten dat je de hele dag kauwend doorbrengt.”
Bernhne pakt een nieuw bosje. “Naast het nieuws praten we ook over de politieke situatie in Ethiopië en over onze eigen problemen”. Hij speelt met een takje. “Als je kauwt word je zachter en zeg je makkelijker ‘sorry’. Dan bestaat die Afrikaanse machocultuur even niet meer. We hebben het over relaties die niet goed gaan en problemen op het werk en thuis. Daar zoeken we dan samen oplossingen voor.”
De naam ‘Haile Bernhne’ is op verzoek gefingeerd.