Eenmaal uit de gevangenis, lopen veroordeelden tegen tal van problemen aan. Vaak hebben ze geen woonruimte, geen werk en geen identiteitsbewijs. Voor praktische adviezen, zoals over werk, wonen en sociale contacten, kunnen ze terecht bij het spreekuur van de Reclassering, waar studenten hen op weg helpen. Vanmiddag komt onder anderen de dakloze Rachid langs, die nog een werkstraf heeft uitstaan.
Vervangende hechtenis
“Waarvoor heb je gezeten?”, vraagt Vincent, student Sociaal Juridische Dienstverlening (SJD). Medestudent Jim vult intussen het intakeformulier in. “Ik heb mijn werkstraf niet uitgevoerd”, antwoordt Rachid. “Ik wilde het wel”, vertelt hij, “maar het probleem is dat ik geen vaste verblijfplaats had en nog steeds niet heb.” Soms slaapt hij bij zijn broer of zus, dan weer bij vrienden. Dus kon de Reclassering hem niet bereiken en moest hij in ‘vervangende hechtenis’. Of hij zijn volledige straf er nu op heeft zitten, weet hij niet. Jim staat op. “Ik zal dat even voor je navragen bij Suzanne (van Enk, red.).”
Vincent legt Rachid intussen uit dat hij eerst een postadres moet hebben, zodat de Reclassering hem kan bereiken om de rest van zijn werkstraf uit te voeren. Een postadres is ook nodig om via het UWV aan werk te komen of een uitkering te kunnen aanvragen. Rachid stelt dat hij zich nergens kan inschrijven: “Ik heb schulden bij deurwaarders en zo, dus die komen dan langs.” Vincent stelt hem gerust: “Als het alleen een postadres is, komen deurwaarders niet langs.” “Misschien kan ik me dan wel bij mijn broer inschrijven”, zegt Rachid.
Zorg, wonen, inkomen en ID
Het spreekuur voor ex-gedetineerden wordt tweemaal per week gehouden. Elders in Nederland zijn er soortgelijke initiatieven, het unieke van die in Amsterdam is dat de gesprekken hier worden gehouden door SJD-studenten. Het project is opgezet door Dew Koesal van vrijwilligersorganisatie Humanitas, die naast coördinator ook eindverantwoordelijke is.
De Reclassering biedt de ruimte aan en geeft ondersteuning, de studenten houden de spreekuren. Koesal en reclasseringswerker Suzanne van Enk geven de studenten trainingen en staan hen met raad en daad bij.
Vanaf de lancering van het spreekuur in 2007, geven studenten jaarlijks aan zo’n 150 ex-gevangenen praktische adviezen. De meeste – en belangrijkste – adviezen die de studenten geven gaan over zorg(verzekering), wonen, inkomen en identiteitsbewijzen. “Schort er iets aan een van die vier, dan is de kans heel groot dat iemand weer in de fout gaat”, aldus Van Enk.
‘Zag je die ogen?’
Rachid wil ook graag zo snel mogelijk woonruimte. “Je kunt langs HVO-Querido gaan, de noodopvang. Als je daar terecht kunt, is dat ook een optie voor een postadres”, vertelt Vincent. “En het is ook verstandig om je in te schrijven bij de woningbouwvereniging, zodat je in de toekomst kunt reageren op woningen.”
Jim komt met Van Enk binnengelopen. “Voor iedere dag die je hebt gezeten, mag je twee uur van je werkstraf aftrekken. Er blijft nu dus nog 66 uur over”, zegt Van Enk tegen Rachid. “Ik ga voor je kijken wat het handigst is voor de afwikkeling van je werkstraf. Hierover zullen we contact met je opnemen.”
Jim overhandigt Rachid een briefje met adressen van alle voorgestelde instanties. Van Enk en de studenten schudden hem de hand en wensen hem succes. “Ik zal een postadres aanvragen en kijken of ik werk kan vinden”, belooft Rachid als hij de deur uitloopt.
“Zag je die ogen? Volgens mij had hij wel wat gebruikt”, merkt Jim op. Een moeilijk geval dit, constateren ze beiden. Vincent: “Maar dat zijn ze eigenlijk allemaal. Ze hebben meestal heel veel problemen tegelijkertijd. Vaak gaan ze weer de fout in, maar je put voldoening uit de mensen die je wel kunt helpen.”
De naam Rachid is op verzoek gefingeerd.