Het Internationale Improvisatie Festival vindt deze week plaats in het Rozentheater in Amsterdam. Acteurs uit onder andere Japan, Amerika, Frankrijk en Nederland maken met hun improvisaties het publiek aan het lachen. Humor lijkt er universeel.
Amsterdam, 28 jan – Een knappe Fransman staat zwaaiend met zijn armen op het podium, hij speelt een vliegende engel. Zijn korte t-shirt schiet door zijn armbeweging omhoog en ontbloot zijn buik. Met een rood gezicht trekt hij het shirt naar beneden en zijn broek extreem omhoog. Het publiek van het Internationale Improvisatie Festival in het Rozentheater barst in lachen uit.
Trucjes
“Mensen lachen vaak om een situatie als ze zelf ook zoiets hebben meegemaakt. Ze herkennen de situatie en worden erdoor geraakt”, zegt Yuri Kinugawa, een actrice uit Japan. “Het is geen intellectuele reactie, maar een gevoel. Wat dat betreft maakt het mij niet uit of ze lachen of huilen. Het gaat erom dat je de mensen in het publiek kunt raken.”
Alle scènes die de acteurs op de zestiende editie van het festival spelen, zijn gebaseerd op ideeën van het publiek. Het publiek wordt steeds gevraagd locaties, personages of voorwerpen te noemen. “Een sprookjesbos”, “een engel”, “een ei.” Het resultaat is gelach. Volgens de spelers zijn er trucjes om het publiek aan het lachen te maken. “Dieren nadoen vinden mensen altijd grappig”, vertelt de Franse acteur Matthieu Loos.
Timing
Maar het gaat niet alleen om trucjes. “Improvisatie acteurs hebben een uitstekend gevoel voor timing.” De Amerikaanse acteur Tim Stoltenberg geeft een voorbeeld: “Vraag me eens: wat is de sleutel voor succes bij improvisatie?” “Wat is de sleutel voor succes bij impro…” “Timing”, onderbreekt hij lachend. De andere acteurs lachen mee.
Soms lacht het publiek niet. Volgens de Nederlandse actrice Lieselotte Nooyen komt dat meestal doordat de spelers niet goed met elkaar in verbinding staan. “Uiteindelijk gaat het er om dat je als spelers goed op elkaar let en aandacht voor het moment hebt. Het publiek ziet dan een scène ontstaan. Dat vinden ze grappig.” Zo speelt Fransman Loos een engel die een opgesloten man komt helpen. De man zit in een kooi. De engel gaat naast de man zitten. Ongemakkelijk dicht zitten ze tegen elkaar aan. Met hun armen raken ze per ongeluk elkaar aan. Het publiek lacht. In het echt is er geen kooi.
Esprit
“Door de globalisatie is het gevoel voor humor overal hetzelfde geworden”, zegt de Japanse actrice Kinugawa. “Ik speel niet anders dan iemand uit Amerika.” Ook andere acteurs op het festival vinden elkaars humor vergelijkbaar. “Maar de nuances verschillen wel per cultuur”, zegt de Amerikaanse acteur Stoltenberg.
In Frankrijk is humor bijvoorbeeld meer op taal gebaseerd dan in Amerika. “Het Franse woord voor humor kwam in de zeventiende eeuw uit Engeland. Voor die tijd hadden we geen humor”, zegt Loos lachend. In plaats van het woord ‘humor’ gebruikten de Fransen het woord esprit. “Daar ging het om: je moest esprit hebben. Dat betekende dat je speelde met de taal en dat je intelligent was.”
Nationale humor
Bezoekers van het Internationaal Improvisatie Festival zien wel verschillen tussen de spelers uit verschillende landen. “Amerikanen zijn gewend om te vertellen. Daar groeien ze mee op”, zegt Daphne Houweling. Zij denkt dat de Amerikaanse presentator van de avond daarom zo grappig was. Toeschouwer Peter Paul Bakker is naar improvisatievoorstellingen van acteurs uit Oostbloklanden geweest. “De humor heeft daar veel meer een politieke lading en is veel zwaarder.”
Een man uit Hong Kong doet mee aan een scène. De kleine man stuitert enthousiast over het podium. Op zijn gezicht staat permanent een grote grijns. Met verwonderde ogen kijkt hij om zich heen. Als de acteur hem aantikt, mag hij een zin afmaken. “Ik wil nog…”, de acteur tikt hem aan. “Naar het theater”, zegt hij glunderend. Het publiek schatert het uit. Het publiek lacht bij alles wat de kleine Aziatische man op het podium doet. Het is vast zijn timing.
Het internationaal improvisatie festival speelt nog tot en met zondag.
