Bosniërs hebben sinds 15 december geen visum meer nodig om naar EU-lidstaten te reizen. Dat is de aanleiding van het tweedaagse culturele festival De Bosniërs komen! (& ze nemen hun cultuur mee), dat dit weekend plaatsvindt in debatcentrum De Balie in Amsterdam.
Amsterdam, 21 jan – “Ja, die titel”, grinnikt Janneke Sleijpen, een van de organisatoren van het festival. “Daar hebben we inderdaad veel commentaar op gehad.” De titel is bedoeld met een knipoog, maar ook als confrontatie, legt ze uit. Het afschaffen van de visumplicht voor Bosniërs leidde tot veel negatieve verhalen. Europarlementariër Daniël van der Stoep (PVV) typeerde Bosnië bijvoorbeeld als een ‘corrupt Sharia-land’, en dacht dat EU-lidstaten ‘overspoeld’ zouden worden door Bosnische criminelen en gelukszoekers. “Wij wilden Van der Stoep graag uitnodigen om naar Bosnië op werkbezoek te gaan”, vertelt Sleijpen. “Maar we kregen geen reactie.”
Symbolisch
Dat de visumplicht is opgeheven, betekent niet dat Bosniërs in hun auto kunnen stappen en naar Amsterdam rijden, legt Sleijpen uit. Het is vooral een symbolisch gebaar; een handreiking van de EU. Want nog steeds gelden er strenge voorwaarden: Bosniërs die naar EU-lidstaten willen reizen, moeten aantonen dat ze een zorgverzekering hebben en voldoende geld op hun bankrekening. Ook moeten zij aannemelijk maken dat zij binnen negentig dagen terugkeren. “Ik kan me niet voorstellen dat er een invasie van Bosniërs komt”, aldus Sleijpen.
Het festival, georganiseerd door De Balie, Stichting YUA en Kriterion Sarajevo, wil onderzoeken in hoeverre Bosniërs nu echt anders zijn dan Nederlanders. Twintig Bosnische kunstenaars, schrijvers en politicologen zullen dit weekend samenwerken en het debat aangaan met hun Nederlandse collega’s. Het programma bestaat onder meer uit een tentoonstelling, films, debatten, een modeshow en een Bosnische brunch.
Oorlog
De Duits-Nederlandse kunstenaar Nina Glockner is gekoppeld aan Mladen Milijanovic, die in 2007 tot beste jonge kunstenaar van Bosnië is uitgeroepen. Ze kozen werken van elkaar uit die tijdens het festival worden getoond. Ook hadden ze een lange correspondentie per e-mail, die op festival in boekvorm is te lezen. Glockners belangrijkste bevinding van de e-mailuitwisseling was hoe weinig ze eigenlijk over Bosnië weet. “Best schokkend, als je bedenkt hoe dichtbij het land ligt en hoe kort geleden de oorlog was.”
In het werk van Milijanovic speelt de burgeroorlog uit de jaren negentig een belangrijke rol. “Dat hij die oorlog heeft meegemaakt, is iets wat ik me moeilijk kan voorstellen. Voor mij is oorlog meer iets abstracts”, zegt Glockner. Toch vonden ze ook veel overeenkomsten in hun werk, met name in hun esthetiek. “Dan zie je toch dat kunst een eigen taal heeft, die landsgrenzen overstijgt. Spreken van ‘Bosnische’ of ‘Nederlandse’ kunst is onzin.”
Frans Bauer
In Nederland wonen ruim 30 duizend Bosniërs. Het overgrote deel van hen is gevlucht tijdens de burgeroorlog. Nadja Teftedarija, een Bosnische studente geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam, woont sinds haar vierde in Nederland. Ze heeft nooit iets gemerkt van vooroordelen of discriminatie. “De meeste Bosniërs in Nederland zijn goed geïntegreerd. Ze zijn vaak moslim, maar wel liberaal. Bosnische meisjes dragen bijvoorbeeld bijna nooit een hoofddoek.”
Wat typeert nu de Bosnische cultuur? “Ach, dezelfde dingen als elke cultuur”, denkt Teftedarija. “Bepaald eten, bepaalde muziek. Het is altijd net een beetje anders, maar toch hetzelfde. Iedere cultuur heeft bijvoorbeeld een Frans Bauer. De Bosnische Bauer heet Halid Beslic.”
Het is goed dat voor het festival kunstenaars zijn uitgenodigd die in Bosnië wonen en niet zozeer Nederlandse Bosniërs, vindt Teftedarija. “Bosniërs die hier wonen hebben vaak een geromantiseerd beeld van het land. Zij kennen het Bosnië van voor de oorlog, terwijl het nu echt een ander land is.” Ze hoopt tijdens het festival nieuwe dingen te ontdekken over haar herkomstland. “Er komt een aantal DJ’s die ik niet ken”, zegt ze. “Ik ben heel benieuwd wat er nu zoal in Bosnië wordt gedraaid.”
De Bosniërs komen! (& ze nemen hun cultuur mee), vindt plaats op zaterdag 21 en zondag 22 januari in De Balie. Bekijk hier het volledige programma.
