Afgeplakte en donkere ramen. Wie door de Kalverstraat loopt valt het waarschijnlijk niet op, maar veel panden boven de winkels staan leeg. “Of hier boven iemand woont?” Een verkoper uit een hippe kledingwinkel op de Kalverstraat zet grote ogen op. “Alleen maar muizen.” Hij lacht. “Hoezo, was je geïnteresseerd?”
Amsterdam, 14 jan- Na een korte rondgang bij ongeveer dertig winkels in de Kalverstraat blijken de bovenverdiepingen bijna allemaal leegt te staan. En dat terwijl er in Amsterdam enorme woningnood heerst. Het personeel verbaast zich erover. “Boven zit een stukje schoenenopslag, een paar lege ruimtes en een slaapkamertje,” aldus een jonge schoenenverkoopster. “De baas slaapt daar af en toe geloof ik.”
Beneden is duurder dan boven
De Kalverstraat trekt dagelijks meer bezoekers dan de Efteling. De huurprijzen in de bekende Monopolystraat zijn de hoogste van een winkelstraat in Nederland: gemiddeld 2290 euro per vierkante meter per jaar.
En toch leegstand. “Doodzonde,” vindt Guus Bakker, voorzitter van de ondernemersvereniging Amsterdam City. Maar waarom staat het boven dan leeg? “In veel winkels is geen trap meer naar boven. Daar begint het mee”, aldus Bakker. Iedere vierkante meter winkelruimte brengt de winkeliers namelijk meer geld op dan het verhuren van de bovenruimte. De oplossing volgens Bakker: “Een blok woningen boven meerdere winkels bouwen, met een galerij en één deur.”
Maar dit gebeurt niet. En wel om drie redenen, aldus Bakker. Ten eerste is een trap naar de straat niet te realiseren, omdat de gemeentelijke Welstandcommissie dat niet wil. “Dat past volgens hen niet in het monumentale straatbeeld,” verzucht Bakker. Daarnaast is het organisatorisch lastig. “Zo’n galerij gaat langs meerdere eigenaren en ze moeten dus allemaal toestemming geven. Zij vinden het te veel moeite en gedoe. Als er eentje moeilijk doet, gaat het niet door. En de derde reden is eigenlijk heel flauw, maar de winkeliers hebben er gewoon geen behoefte aan.” Ze zijn bang overlast te hebben van bewoners, of dat zelf te veroorzaken.
Volgens Bakker is het een samenspel van omstandigheden dat het niet lukt. “Als een winkelier al zin heeft er iets aan te doen duurt het enorm lang voordat er eindelijk een plan en vergunning ligt. Tegen die tijd is zijn enthousiasme allang verdwenen.”
Ijswinkel
Shirley Brussee is franchisenemer van de ijwinkel Australian op nummer 98. Haar winkel is een pittoreske gebouwtje op de hoek bij het Spui. De eerste en tweede verdieping is winkel, maar daar boven staat het leeg. “Ik heb er een tijd zelf geslapen, het is maar een klein kamertje.”
Nu staan er alleen wat koelcellen. “Het is de moeite niet om te verbouwen. Ik moet er zo veel aan veranderen voordat er iemand kan wonen. Er moeten speciale sloten in en ze moeten dan naar binnen via de winkeldeur. Daarnaast is het niet eens mijn beslissing, want ik huur het pand van het internationale hoofdkantoor.”
Centrum
Stadsdeel Centrum erkent het probleem. Volgens hun laatste meting uit 2004 staan er ongeveer 227 verdiepingen leeg in het gebied Kalverstraat,- Rokin- Heiligeweg en zijstraten. Naar schatting worden er nog eens 200 verdiepingen als opslag gebruikt. Sinds de meting zijn er hiervan ongeveer vijftig gerenoveerd tot woning, schat de woordvoerder van het stadsdeel.
“De gemeente geeft al sinds 1985 subsidie aan bedrijven en winkels in de binnenstad die een woonruimte realiseren,” legt hij uit. Dit is nu 25.000 euro per woning. “Er zijn sindsdien wel wat winkeliers die samen een blok woningen hebben gemaakt. Maar de meeste eigenaars zijn van internationale winkelketens en dan is samenwerken lastig.”
Verpaupering
Volgens architect Gimill Mual denkt de gemeente niet goed na over de ontwikkeling van de panden. Mual deed in 2005 onderzoek naar leegstand boven de Kalverstraat. “De subsidie is veel hoger dan voor andere woningen in de markt. Eigenlijk is het belachelijk dat het stadsdeel er zo veel voor wil uitgeven. Dat er zo weinig projecten gerealiseerd worden geeft wel aan dat woningen bouwen hier misschien niet de oplossing is.”
“Intussen laten we die monumentale bovenwoningen verpauperen door leegstand. Op den duur is het zo erg dat het afgebroken moet worden,” aldus Mual.
Pas als een steen op je hoofd valt
Frustrerend, vindt ook monumentenzorgadviseur Winder. “De wet geeft geen handvaten voor het verplicht onderhouden van een monumentaal pand. Behalve als er subsidie verstrekt is voor onderhoud of als stukken steen op winkelende mensen dreigen te vallen. Dus gebeurt er niets. En voor de winkeliers gaan de financiële belangen blijkbaar voor.”
Een verkoper van een Amerikaanse schoenenwinkel kijkt zijn collega verbaasd aan als die vertelt dat er drie verdiepingen leeg staan. Hij trekt zijn wenkbrauwen op. “Wow, ik zou er supergraag willen wonen.”