Een principiële man die de nadruk legt op veiligheid. Eberhard van der Laan trad ruim drie maanden geleden aan als burgemeester van Amsterdam. “Hij heeft te lange tenen als zijn persoonlijke integriteit in het geding is.”
”Laten we het hoofd met z’n allen koel houden”, zegt de kersverse burgemeester van Amsterdam Eberhard van der Laan (55) met kalme stem op het NOS journaal. Dat een demonstratie van krakers in de stad is uitgemond in vechtpartijen met de ME, is geen reden voor stem verheffen. Van der Laan, sinds ruim drie maanden burgemeester van Amsterdam, heeft meer nodig om hem van zijn stuk te brengen.
Bekend is hij nog niet: de helft van de Amsterdammers weet niet hoe hun nieuwe burgemeester heet. Zijn voorganger Job Cohen was bij zijn aantreden bij vier op de vijf burgers in Amsterdam bekend. Wie is de man die de komende zes jaar Amsterdam bestuurt?
Bloemist en pokeraar
Wethouder en locoburgemeester Lodewijk Asscher (PvdA) vertelt dat de nieuwe burgemeester “werkt als een beest”. Ook vrienden van Van der Laan betitelen hem als ‘een onvermoeibaar en nuchter werkpaard’.
Hard werken kreeg Van der Laan mee tijdens zijn gereformeerde opvoeding in zijn geboorteplaats Rijnsburg. Van der Laans vader was huisarts en gemeenteraadslid voor de Anti-Revolutionaire partij (ARP). Hij leerde ook van zijn vader zich “te bekreunen om zijn omgeving”, zoals Van der Laan het zelf zegt.
Van der laan begon aan een studie medicijnen om net als zijn vader huisarts te worden. Die studie verruilde de Rijnsburger voor een studie Nederlands recht aan de Vrije Universiteit. Naast zijn studie verdiende hij zijn geld onder meer als bloemist, taxichauffeur en semiprofessioneel pokeraar. Uit bewondering voor Joop den Uyl en toenmalig staatssecretaris Jan Schaefer werd de jonge Van der Laan in 1976 lid van de PvdA. Zes jaar later werd hij de assistent van dezelfde Schaefer die toen inmiddels wethouder van Amsterdam was.
Na zijn afstuderen werkte hij als advocaat bij Van Doorne en Sjollema waar hij zich specialiseerde in aansprakelijkheidsrecht. Acht jaar later richtte hij met tien anderen het succesvolle advocatenkantoor Kennedy van der Laan op.
Daarnaast zat Van der Laan namens de PvdA van 1990 tot 1998 in de Amsterdamse gemeenteraad. De ervaring die hij in de advocatuur opdeed, kwam zijn werk in de gemeenteraad ten goede. Oud-voorzitter van de PvdA, Felix Rottenberg zegt: “Met zijn achtergrond als advocaat lost hij zowel elite- als volksvraagstukken op. Hij is een goede mediator en verbindt partijleden met elkaar. Als ik hem tegenkom, pest ik hem op vriendschappelijke wijze door hem allemansvriend te noemen. Iets wat hij absoluut niet is, maar het wijst op zijn diplomatieke omgang met iedereen.” Partijbestuurslid van de PvdA Dig Istha sluit zich hierbij aan: “Hij heeft als advocaat veel mensen gesproken en problemen opgelost. Ik vind hem een relaxte en vooral slimme kerel.”
Bij de verkiezingen van 1994 deed de PvdA het in Amsterdam veel beter dan in andere steden en kreeg Van der Laan een kabinetspost aangeboden. Hij zag er van af om tijd te kunnen maken voor zijn gezin. Van der Laan heeft vijf kinderen uit twee huwelijken. Rottenberg zegt over die periode: “Hij was partner van een grote firma en vader van jonge kinderen. Uiteindelijk was hij versleten als draadjesvlees.” Toch bleef Van der Laan naast het advocatenwerk publieke functies vervullen. Hij was onder meer lid van de Raad van Toezicht Publieke Omroep, bestuursvoorzitter van het Verzetsmuseum in Amsterdam en van De Groene Amsterdammer.
Aanvaringen
Uiteindelijk maakte Van der Laan in 2008, toen een paar van zijn kinderen ouder waren, alsnog de overstap naar de landelijke politiek. Anderhalf jaar lang was hij minister van Werk, Wonen en Integratie (WWI). Het viel verschillende Kamerleden op dat Van der Laan met bijna iedereen door een deur kan. “Zeker als die deur naar een rookruimte leidt”, zegt een PvdA-kamerlid.
Tijdens zijn periode als minister had Van der Laan echter ook aanvaringen. Zoals toen SP Kamerlid Paulus Jansen hem beschuldigde van het voeren van ‘liberaal beleid’. Jansen: “Van der Laan ziet zichzelf als sociaaldemocraat in hart en nieren. Daarom ging hij zo tekeer toen ik dat zei.” Van der Laan brulde de SP’er toe dat het nooit meer goed zou komen tussen hen. “Iedereen vond het ongelooflijk flauw hoe hij reageerde. Het deed hem pijn dat ik hem als een liberaal zou bestempelen, terwijl ik puur zijn beleid bekritiseerde. De volgende dag erkende hij dat zijn reactie niet verstandig was.”
Ondanks het voorval, heeft Jansen veel waardering voor Van der Laan. “Maar hij heeft te lange tenen als zijn persoonlijke integriteit in het geding is. Als burgemeester is het handiger luchtig om te gaan met kritiek. Het is goed zaken bij de naam te noemen, maar dan moet je ook kunnen incasseren”, aldus Jansen.
“Eberhard is een principieel man”, zegt een toenmalige assistent van de integratieminister. “Is hij het met iemand niet eens, dan gaat hij verdere discussies uit de weg. Vindt hij iets onrechtvaardig, dan raakt dat hem persoonlijk.” Zo sprak Van der Laan meerdere malen zijn schande uit over de angst die Wilders bij Moslims inboezemt. De geblondeerde PVV-leider pikte dit niet. Hij bestempelde Van der Laan op zijn beurt als ‘een van de handlangers van Mohamed B’, de moordenaar van Theo van Gogh.
Toen het kabinet afgelopen februari viel, trad Van der Laan af. Hij wilde verder als Tweede Kamerlid, maar zag daar twee maanden later vanaf om zich kandidaat te stellen voor het Amsterdamse burgemeesterschap. Bij dit besluit liet hij zich leiden door de adviezen van partijgenoten. Begin juli trad hij aan.
Harder dan Cohen
“Eberhard is een rasechte Amsterdammer”, zegt Casper Schouten, advocaat en partner bij Kennedy van der Laan. “Hij rijdt zonder moeite de grachten af om zo dicht mogelijk bij restaurants in de binnenstad te parkeren. Ook heeft hij al jaren een seizoenkaart voor Ajax.” Schouten vindt hem als burgemeester goed op zijn plaats: “Eberhard is een bruggenbouwer die verschillende mensen aan elkaar kan knopen.”
Als raadslid maakte Van der Laan zich midden jaren negentig al hard voor de aanleg van de Noord-Zuidlijn en
Curriculum Vitae:
Eberhard Edzard van der Laan
Geboren op: 28 juni 1955, te Leiden
Burgerlijke staat: Voor de tweede keer gehuwd, vijf kinderen
Opleiding:
1974 Gymnasium B Visser ’t Hooftlyceum, Leiden
1983 Rechten (cum laude) Vrije Universiteit, AmsterdamLoopbaan:
1984-1992: Advocaat bij Van Doorne en Sjollema / Trenité Van Doorne
1990-1998: Lid gemeenteraad Amsterdam voor de Partij van de Arbeid, vanaf 1993 als fractievoorzitter1992-2008 Medeoprichter & partner bij: advocatenkantoor Kennedy Van der Laan
2000-2001: Voorzitter programmacommissie PvdA, Tweede Kamerverkiezingen 2002
2006: Informateur collegeonderhandelingen Amsterdam
2008-2010: Minister voor Wonen, Wijken en Integratie
2010: Informateur collegeonderhandelingen Amsterdam
2010-heden: Burgemeester van Amsterdam
Overige activiteiten:
Voorzitter bestuur Verzetsmuseum Amsterdam, voorzitter bestuur W.E. Jansenfonds, voorzitter bestuur De Groene Amsterdammer, voorzitter bestuur kunststichting De Appel, lid Raad van Toezicht Publieke Omroep, lid Curatorium Het Parool / Bestuur Het Nieuwe Parool, bestuurslid Forum voor Stedelijke Vernieuwing, bestuurslid Circus Elleboog. lid Raad van Advies Gemeentelijk Havenbedrijf, commissaris RIGO.
de aanpak van criminele ondernemers op de Wallen. Ook als burgemeester heeft Van der Laan al flink zijn handen uit de mouwen gestoken, vindt Lodewijk Asscher. Hij wijst erop dat Van der Laan een duidelijke houding inneemt tegenover samenwerking met de Surinaamse regering Bouterse. En dat hij zijn stempel drukt op veiligheid in de stad. “Dit doet hij door de mogelijkheid tot preventief fouilleren uit te breiden en door extra inzet van camera’s in de stad”, stelt de wethouder.
De media zetten hem in vergelijking met Cohen neer als harde burgemeester. Zo wil de burgemeester het kraakverbod actief gaan handhaven. Asscher: “Van der Laan is hard. Vooral als het gaat om veiligheid, maar Cohen was ook geen lieverdje. Hij nam het initiatief voor preventief fouilleren.”
Toch lijkt Van der Laan een andere koers te varen dan zijn goede vriend Cohen. Onder leiding van Cohen werd preventief fouilleren in de stad slechts incidenteel ingezet. Nu, onder het bewind van Van der Laan, besloot de gemeente preventief fouilleren in stadsdeel Amsterdam-West door te voeren.
En terwijl Cohen zichzelf puur als procesbewaker van de Noord-Zuidlijn beschouwde, wil Van der Laan zoveel mogelijk betrokken zijn. Cohen pleitte voor samenwerking tussen kerk en staat, maar Van der Laan gelooft daar niet in.
‘Geen mannetjesmakers’
Collega’s en vrienden verwachten niet dat Van der Laan een onbekende van de Amsterdamse burgers blijft, nu hij zich zichtbaar opstelt in de stad. Asscher: “Hij loopt brandweerkazernes, politiebureaus en woonwijken af. Als iemand overvallen is, komt hij kijken.”
De gemeente ziet geen redenen om maatregelen te nemen om de naamsbekendheid van Van der Laan te bevorderen. Hoofd bestuursvoorlichting van de gemeente, Bartho Boer zegt: “Voor zover ik weet zijn er geen mannetjesmakers bij ons in dienst. Dat is niet nodig. De burgemeester en de ploeg om hem heen opereert puur in belang van de stad. Naamsbekendheid komt vanzelf als we ons werk goed doen.” Voormalig spin doctor Istha vindt het juist een behoorlijke uitslag als een op twee Amsterdammers aan het begin de burgemeester aan het begin van zijn ambtstermijn spontaan bij naam weet te noemen: “Een op de vier mensen denkt bij wijze van spreken nog dat Wim Kok premier is.”
Ook locoburgemeester Asscher maakt zich niet druk. “Ik heb zelf een paar maanden op de stad mogen passen. Als ik uit eigen ervaring spreek; het is echt knap om na een jaar als burgemeester van Amsterdam niet bekend te zijn.”