- Image by petermeuris via Flickr
De overheid moet niet langer religieuze instellingen steunen met subsidie, vindt burgemeester Eberhard van der Laan. Toch doen de Amsterdamse stadsdelen dat nog wel. ‘‘De projecten zijn goed voor de wijk.’’
In het Amsterdamse stadsdeel Centrum kunnen kinderen elk weekend Koranlessen volgen op een islamitische weekendschool. In West worden volop jongerenprojecten georganiseerd door de christelijke jongerenorganisatie ‘The Mall/Youth for Christ’ en in stadsdeel Zuid is een nieuwe synagoge gebouwd. Al deze projecten worden mede mogelijk gemaakt door de stadsdelen zelf.
Alle zeven stadsdelen in Amsterdam kennen subsidies toe aan organisaties of instellingen met een religieuze achtergrond, blijkt uit onderzoek van deze krant. Dat doen ze tegen de zin van burgemeester Eberhard van der Laan (PvdA). Hij bepleit een strikte scheiding tussen kerk en staat. Gemeentelijke subsidie aan Amsterdamse geloofsgemeenschappen moet niet meer worden toegekend. “De overheid moet zich daar niet mee bemoeien”, aldus Van der Laan vorige maand tijdens een bijeenkomst in de Thomaskerk in stadsdeel Zuid.
Toch doen de Amsterdamse stadsdelen dat nog wel. Ze geven onder meer geld aan katholieke basisscholen voor huiswerkbegeleiding, of leveren een bijdrage aan de organisatie van een Suikerfeest.
Breuk met Cohen
Met zijn standpunt neemt Van der Laan afstand van zijn voorganger en partijgenoot Job Cohen. Die bepleitte in een notitie in 2008 dat de gemeente in uitzonderlijke gevallen religieuze groeperingen financieel mag bijstaan. Dit werd door het Amsterdamse bestuur ondersteund.
Zo investeerde de stad tijdens het burgemeesterschap van Cohen veel in contacten met de islamitische gemeenschap. Door gematigde moslims te ondersteunen hoopte Amsterdam de radicalisering in moslimkring te bestrijden. Zoals Van der Laan hier vorige maand over zei: “Ik geloof er niet in.’’
Twee miljoen euro werd geleend voor de bouw van de Westermoskee in stadsdeel West en Cohen beloofde subsidie voor een nieuw islamitisch cultureel centrum ‘Marhaba’. Vlak voor zijn vertrek in juni 2010 gaf Cohen ook nog ruim honderdduizend euro aan tien Marokkaanse moskeeën in Amsterdam, zodat ze aan hun imago konden werken.
Cohen beloofde ook subsidie aan zo’n vierhonderd protestantse en rooms-katholieke kerken, toen ze aankondigden met Pinksteren een groot festival in de stad te willen organiseren. Daarnaast verstrekte hij financiële steun bij de renovatie van een synagoge in de stad.
PvdA-Kamerlid Ahmed Marcouch was tot eind 2009 stadsdeelvoorzitter van Slotervaart. Hij probeerde er radicalisering onder jongeren aan te pakken. “Dan had ik de steun van een moskee en imam nodig. De subsidie die we gaven had niets met de religieuze instelling te maken, maar met een poging om moslims te laten integreren. Dat was ook de bedoeling van Job Cohen.”
Maar de twee stuitten op forse tegenstand. Marcouch verloor in 2009 de strijd om het leiderschap van stadsdeel Nieuw-West van zijn partijgenoot Achmed Baâdoud, die – in tegenstelling tot Marcouch – een strikte scheiding van kerk en staat zei na te leven. Ook Cohen kreeg veel kritiek over zijn ideeën over samenwerking van de gemeente met religieuze instellingen.
Gemeentegeld voor een paasbrunch
Ondanks de discussie over principes als neutraliteit en de scheiding tussen kerk en staat worden er bij de stadsdelen pragmatische beslissingen genomen. “Soms hebben projecten van organisaties met een religieuze achtergrond een maatschappelijk doel. ‘‘De projecten zijn goed voor de wijk”, zegt een woordvoerder van stadsdeel West.
Organisaties met een religieuze achtergrond krijgen veelal dus toch subsidie toegekend, omdat hun activiteiten ten goede komen aan het stadsdeel. “Heel veel organisaties met religieuze inslag doen goed werk voor de stad”, zegt Henk Boes, CDA-fractievoorzitter van stadsdeel Zuid. “Neem bijvoorbeeld het Leger des Heils die mensen opvangt of etentjes organiseert voor daklozen. Die organisaties mag je niet zomaar wegzetten.”
Alle stadsdelen in Amsterdam hebben voor dit jaar al subsidie aan verschillende religieuze organisaties toegekend. Stadsdeel Nieuw-West geeft onder meer ruim 94 duizend euro aan drie katholieke basisscholen in het stadsdeel. Dat geld wordt gebruikt voor bijvoorbeeld huiswerkbegeleiding en het aannemen van docenten. Ook mogen de scholen met de subsidie worden opgeknapt.
In stadsdeel Zuidoost is er subsidie voor een dag voor minder validen die ‘de Evangelische Broedergemeenschap Zuidoost’ organiseert. Stadsdeel Centrum geeft elk jaar geld voor kunsttentoonstellingen in de Oude Kerk, en Noord betaalde vorig jaar voor een paasbrunch. Verschillende stadsdelen subsidiëren het jaarlijkse Suikerfeest na de vastenmaand ramadan. In West krijgt ‘de Stichting Kerk en Buurt’ ruim dertigduizend euro om mensen in de buurt samen te laten komen. En stadsdeel Zuid stelt sinds 15 oktober jaarlijks 135.000 euro beschikbaar voor de beveiliging van joodse instellingen, die worden bedreigd.
Zieltjes winnen
Hoewel alle stadsdelen subsidie aan organisaties met een religieuze achtergrond toekennen, ontbreekt een duidelijk overzicht van deze subsidies. De verschillende afdelingen binnen een stadsdeel weten vaak niet van elkaar wie subsidie aan een religieuze organisatie toekent.
Onderzoekers van ‘Forum’, een instituut voor multiculturele vraagstukken, constateerden vorige maand al dat driekwart van de Nederlandse gemeenten geen specifiek beleid heeft voor het subsidiëren van religieuze organisaties. Het toekennen van subsidies aan organisaties met een religieuze achtergrond is volgens Forum ‘natte vingerwerk.’ In Amsterdam is dat niet anders.
Krijgt een moskee subsidie voor huiswerkbegeleiding? Mag een stadsdeel helpen met het zoeken naar een locatie voor een hindoetempel? Subsidies aan organisaties met een religieuze achtergrond vallen vaak in een grijs gebied. “De overheid mag geen enkele betrokkenheid hebben bij welke religie dan ook”, zegt VVD’er Stefan de Bruijn, deelraadslid van Stadsdeel Centrum. “Maar ik constateer ook dat de lijn erg dun is.”
Dat blijkt uit een besluit van stadsdeel Centrum om ruim achtduizend euro subsidie te geven aan de islamitische weekendschool Iqraa. Op de school kunnen kinderen in de leeftijd van vijf tot dertien jaar koranlessen volgen in het Arabisch of in het Nederlands. Volgens het stadsdeelbestuur is de subsidie toegekend, omdat de school bijdraagt aan de integratie van Marokkaanse kinderen en hun ouders.
Deelraadslid De Bruijn zet hier vraagtekens bij. “In Nederland bestaat het recht om een school op religieuze grondslag te beginnen. Maar daar moet het stadsdeel buiten blijven, subsidie is hier niet nodig.” Volgens De Bruijn heeft het stadsdeel geen duidelijke regels voor het uitdelen van subsidies aan religieuze instellingen. “De toewijzingen zijn gebaseerd op los zand. Je moet helder hebben wat je beleid is, en een duidelijke redenering ontbreekt nu vaak.”
Veel stadsdelen hanteren de ongeschreven regel dat met subsidiegeld geen zieltjes mogen worden gewonnen. Of dat gebeurt, is op voorhand niet altijd goed in te schatten. Zo kreeg jongerenorganisatie Youth for Christ subsidie toegekend van voormalig stadsdeel De Baarsjes in Amsterdam-West. “Ze wilden graag iets voor jongeren doen in het stadsdeel, met eigen geld”, legt oud-wethouder in de Baarsjes Henk Boes (CDA) uit. “Ik deed de openbare aanbesteding, en twee jaar later kwamen ze als beste en meest efficiënte jongerenorganisatie uit de bus.”
Maar Youth for Christ bleek alleen personeel te werven uit de eigen christelijke achterban. Ook werden ze verdacht van ‘gesubsidieerd zendingswerk’. Dit veroorzaakte veel kritiek binnen en buiten het stadsdeel. “Dit was een goed werkende club die veel betekende voor jongeren”, aldus Boes. “Maar ze hebben het zichzelf moeilijk gemaakt.” Toch kan ze ook volgend jaar op ruim vijfhonderd duizend euro subsidie van het stadsdeel rekenen. Voorwaarde is wel dat de organisatie niet alleen meer personeel uit de eigen christelijke achterban werft en onder een andere naam verder gaat. De instelling gaat dan ook sinds kort door het leven als ‘The Mall/ Youth for Christ’.
Krampachtig
Het stopzetten van subsidie aan alle religieuze organisaties gaat te ver, vindt Marcouch. “Als er geen enkele subsidie meer aan organisaties met een religieuze basis mag worden toegekend, dan heb je in Amsterdam gelijk een probleem. Dan krijgt bijvoorbeeld de katholieke organisatie Spirit geen geld meer, terwijl ze voor de stad heel goed maatschappelijk werk doen.”
Bovendien wordt er in Amsterdam veel te vaak geroepen dat de scheiding tussen kerk en staat in het geding is, constateert hoogleraar Theo Boer, docent ethiek aan de Protestantse Theologische Universiteit Utrecht in een artikel. “Vroeger betekende die scheiding dat de staat niet partijdig was en allerlei initiatieven van alle geloven binnen redelijke proporties ondersteunde.”
Nu is dat anders. Marcouch: “Zodra je begint over religieuze subsidies raakt iedereen in paniek. Daar wordt heel krampachtig over gedaan.” In zijn tijd als stadsdeelvoorzitter merkte Marcouch dat deze discussies liever werden vermeden. “Iedereen vindt dat het moet, maar zodra ik als politicus de integratie van Moslims op gang wilde brengen kreeg ik een motie van wantrouwen aan mijn broek, omdat ik zogenaamd de scheiding van kerk en staat niet eerbiedigde. Maar het moet acceptabel zijn dat er in een moskee activiteiten tegen bijvoorbeeld huiselijk geweld worden gesubsidieerd. De subsidie wordt niet gegeven omdat het een moskee is, maar omdat het een plek is waar problemen kunnen worden aangekaart.”