VVD-wethouder Eric Wiebes is volgens zijn collega’s een echte probleemoplosser. Dossiers als de Noord/Zuidlijn zijn voor hem een peuleschilletje. Maar handhaaft Wiebes zich ook als partijpoliticus in de Amsterdamse gemeenteraad?
Ga d’r maar aan staan. Wethouder worden in Amsterdam met de Noord/Zuidlijn, het parkeerbeleid, luchtkwaliteit en ICT in je portefeuille. De VVD’er Eric Wiebes (47) schrok er afgelopen mei niet voor terug. Terwijl hij geen enkele ervaring had met besturen, laat staan met de gemeentepolitiek, accepteerde hij de aanstelling als wethouder in Amsterdam. Het verbaasde Job Frieszo, oud-collega bij het ministerie van Economische Zaken (EZ), niets. “Toen ik het hoorde dacht ik: natuurlijk jongen! Dat is wat voor jou!”
Wiebes, lang, licht kalend, grote bruine ogen, geeft in de gemeenteraad en in de media rustig en duidelijk antwoord op vragen rondom de hoofdpijndossiers. Afgelopen zomer nog werd een aantal metrolijnen voor niets afgesloten, wegens een conflict met de aannemer. Voor de camera’s van stadszender AT5 draaide Wiebes er niet omheen. “Daar zakt mijn broek van af”, zei Wiebes zonder demagogisch over te komen.
Job Frieszo, woordvoerder bij het ministerie en zelf Amsterdammer, vindt Wiebes “een aanwinst voor de stad”. Hij werkte nauw met hem samen bij EZ, waar Wiebes tussen 2004 en 2010 in dienst was. De enige partijpolitieke functie die hij vervulde was als lid van de partijcommissie Economische Zaken van de VVD. “Hij heeft dan wel geen langlopende ervaring in de politiek”, vertelt Frieszo. “Maar dat is juist waarom hij die baan nu heeft. Het is voor hem een nieuwe uitdaging.” Inhoudelijk denkt hij dat de ingewikkelde portefeuilles geen probleem zullen zijn. “Eric is een oorspronkelijk denker. Hij verzint originele oplossingen, en verlaat de gebaande paden. Bovendien gaat hij niet liggen voor gevestigde belangen. Wat anderen vanzelfsprekend vinden zal hij altijd kritisch tegen het licht houden.”
Analytische blik
Dat blijkt. Wiebes hamert als wethouder op het ‘rendement per euro’ van maatregelen, en zoekt daarom uit wat alle maatregelen die de luchtkwaliteit moeten verbeteren eigenlijk opleveren. Bas Soetenhorst, politiek verslaggever bij Het Parool voorziet dat hij zich met deze vragen niet populair zal maken bij coalitiepartner GroenLinks. “Maar dat kan hem niet schelen, dat straalt hij uit.” Verder heeft Wiebes een onderzoek ingesteld naar de Dienst Infrastructuur Verkeer en Vervoer (DIVV), die herhaaldelijk blunderde bij infrastructurele projecten.
Wiebes stelt vragen en probeert de gemeente zo efficiënt mogelijk te laten draaien. Zijn aanpak verwijst naar zijn werk als consultant, dat hij deed voor hij bij EZ begon. Eerst bij adviesbureau McKinsey, daarna bij OC&C Strategy consultants. Pieter Witteveen leerde Wiebes kennen bij McKinsey, en haalde hem later naar OC and C. “Ik was bij McKinsey al onder de indruk van zijn scherpte, en zijn vermogen om problemen op te lossen. Hij weet simpele vraagstukken altijd terug te brengen tot de kern. Zo vergeleek hij files eens met een gootsteen: als het water er geleidelijk doorstroomt is er geen enkel probleem, maar als het allemaal in één keer door de afvoer moet, komt er een opstopping. Auto’s moeten dus niet allemaal tegelijk de weg opgaan, maar meer gespreid. Dat is typisch Wiebes.”
Wiebes ontwikkelde tijdens zijn studie werktuigbouwkunde in Delft een analytische blik, zo zegt hij in een interview met Het Parool. Bovendien leerde hij in Delft niet te vragen naar een goede oplossing, maar het zelf te bedenken.
Eric Wiebes is op 12 maart 1963 in Delft geboren. Hij heeft twee kinderen en woont in Amsterdam met zijn vriendin. Hij studeerde werktuigbouwkunde aan de TU in Delft en deed een MBA op de school INSEAD in Fontainebleau.
- 2010 – heden: Wethouder Amsterdam, Verkeer, Vervoer en Infrastructuur, ICT
- 2004 – 2010: Ministerie van Economische Zaken. Onder andere als plaatsvervangend Secretaris-Generaal en directeur Marktwerking.
- 1993 – 2004: OC&C (Outram Cullinan & Company) Strategy Consultants, senior vennoot
- 1990 – 1992: McKinsey & Company, associate consultant
- 1987 – 1989: Shell Internationale Petroleum Maatschappij, energy engineer
Zijn eerste baan vond hij bij Shell, maar daar had hij naar eigen zeggen niet goed over nagedacht. De vaardigheden die hij in Delft had opgedaan kon hij pas echt goed gebruiken bij McKinsey. “Als er een probleem is, ga je ontdekken hoe het in elkaar zit.”
Erkenning
In hetzelfde interview vertelt hij over zijn jeugd in Muiderberg. Wiebes verloor op negenjarige leeftijd zijn vader, een natuurkundige, aan kanker. Zijn moeder bracht hem en zijn broer en zus groot op een uitkering. Wiebes zegt dat hij daar geen last van had, en dat het met een bootje en een surfplank “best een gelukkige jeugd” was. Tijdens zijn studie ontmoette hij studenten met ouders die werkten, en soms veel geld hadden. “Toen dacht ik: zo gek nog niet, een baan.”
Pieter Witteveen begrijpt waarom Wiebes wethouder is geworden. “Hij heeft ontzettend veel plezier in het oplossen van publieke vraagstukken. Als consultant en ambtenaar heeft hij altijd geduwd, om ideeën of beleid uitgevoerd te krijgen. Nu als bestuurder wil hij het zelf wel eens laten gebeuren.” Erkenning voor zijn werk vindt Wiebes belangrijk, weet Witteveen: “Het gaat hem niet om macht, of commercieel gewin, maar om te horen: goh, wat heeft-ie dat goed gedaan, wat heeft hij daar een slimme oplossing bedacht.” Volgens Witteveen zal Wiebes niet snel de stap naar de Tweede Kamer zetten. “Hij is veel meer een bestuurder dan een politicus. Hij is een VVD’er omdat hij een echte liberaal is, hij gelooft in de markteconomie. Maar hij doet dit niet voor politiek gewin.”
Boze burgers kalmeren
Maar is Wiebes wel politicus genoeg voor zijn functie in de Stopera? Raadslid Fjodor Molenaar (GroenLinks), lid van de raadscommissie Verkeer, Vervoer en Luchtkwaliteit zegt dat hij soms nog weinig hoogte krijgt wat coalitiegenoot Wiebes zelf precies wil. “Tot nu toe is hij weinig politiek. Hij is erg bereid om dingen te onderzoeken. Die analytische inslag is verfrissend, maar hij zal uiteindelijk ook inhoudelijke keuzes moeten maken.” Volgens Molenaar zou het bijvoorbeeld voor de luchtkwaliteit wel eens het beste kunnen zijn om de parkeertarieven verder te verhogen, maar hij vraagt zich af of Wiebes dat als VVD’er zou uitdragen. “Je kunt wel kijken naar het effect van elke euro die we uitgeven, maar er is natuurlijk niet alleen een financieel, maar ook een maatschappelijk belang.”
Remine Alberts van de SP, ook lid van de commissie Verkeer, Vervoer en Luchtkwaliteit “gunt Wiebes nog wat tijd” om orde op zaken te stellen bij bijvoorbeeld de DIVV, “maar niet tot in de eeuwigheid, het gaat wel om geld van Amsterdammers.” Zij heeft ook het idee dat Wiebes goed luistert en toegankelijk is. “Dat is goed, maar je moet er vervolgens ook iets mee doen.”
Inhoudelijk is Wiebes sterk genoeg voor de ingewikkelde dossiers, denkt journalist Soetenhorst. “Hij wil bijvoorbeeld orde op zaken in de Amsterdamse ICT. Zo’n project heeft hij bij Economische Zaken al eens succesvol afgerond.” Ook Soetenhorst is benieuwd hoe Wiebes de politieke kant van zijn taak gaat aanpakken. “Het is de vraag of hij flexibel genoeg is om in onderhandelingen ook een paar dingen uit te ruilen. Hij zal in ieder geval niet inbinden om bij de kiezers in de smaak te vallen. Voor hem is het graag of niet. En hij moet oppassen dat hij niet te veel een technocraat is. Kan hij bewoners kalmeren die boos zijn over wegwerkzaamheden?”
Orkaan Eric
Pieter Witteveen heeft hierin het volste vertrouwen. “Politieke spelletjes zijn nieuw voor hem, maar ik geloof dat hij realist genoeg is om daar praktisch mee om te gaan. De tolheffing op de ring rond Amsterdam is nu bijvoorbeeld uitgesteld. Dat strookt misschien niet helemaal met zijn idealen, maar hij zoekt dan wel weer andere oplossingen.”
Uitleg geven aan burgers is Wiebes volgens Job Frieszo wel toevertrouwd. “Hij kan goed communiceren, en dingen helder uitleggen. De kiezer zal dan zijn beleid begrijpen.” Media-optredens zijn nieuw voor de wethouder. Frieszo: “Laatst gaf hij in een interview antwoord op de vraag of hij wel Amsterdams genoeg is. Hij zei: ‘Amsterdam is een internationale stad, met talloze nationaliteiten, en ik kom maar van 65 kilometer verderop! En dan zou ik niet genoeg Amsterdammer zijn om het hier te redden?’ Een briljant antwoord.”
In de media is hij al eens ‘orkaan Eric’ genoemd, dankzij zijn frisse en intelligente ideeën. Maar langzamerhand komt het er wel op aan. Hij moet niet alleen de geschikte persoon zijn om lastige problemen op te lossen, maar ook de VVD-wethouder die beleid verdedigt en zich staande houdt in de gemeentepolitiek. Job Frieszo wil nog graag één toevoegen: “Het is een heel vrolijke man, je kunt erg met hem lachen. Hij heeft altijd een prettige sfeer om zich heen.”