Woorden zoals ‘bijbaan’, ‘student’ of ‘hbo-er’ moeten uit de vacatures van studentenuitzendbureaus. Ze zijn volgens de wet leeftijdsdiscriminerend. Maar uitzendbureaus zijn niet van plan iets te veranderen. “Ze willen ons gewoon dwarszitten door te pietlutten over welke woorden we wel en niet in vacatures mogen gebruiken.” 
“Wil jij graag lekker bijverdienen bij een tankstation naast je studie?” of “enthousiaste student gezocht voor een bijbaan als verkoper”. Dagelijks verschijnen op internet en in kranten soortgelijke wervende vacatures voor studenten die op zoek zijn naar een bijbaan. Maar dat mag volgens de wet gelijke behandeling eigenlijk niet.
Daarom stuurde het Expertisecentrum LEEFtijd, in opdracht van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, vorige week aan 21 Amsterdamse uitzendbureaus een brief met de melding dat een deel van hun vacatures in strijd zijn met de wet. Door specifiek om studenten of jongeren te vragen sluiten uitzendbureaus niet-studenten uit. Ook teksten zoals ‘enthousiaste secretaresse 20-25 jaar gezocht’, of ‘bijbaan voor student als administratief medewerker’ zijn niet toegestaan.
“Studentenuitzendbureaus maken in hun vacatures regelmatig indirect leeftijdsonderscheid: er wordt naar studenten gevraagd, naar schoolverlaters, naar mensen die een bijbaan zoeken om een zakcentje te verdienen”, zegt Miranda van Zijl van het Expertisecentrum LEEFtijd. Gevolg is dat andere potentiële kandidaten niet op dit soort vacatures reageren, omdat ze in de veronderstelling zijn toch niet aan het eisenpakket van het uitzendbureau te kunnen voldoen.
Dit bevestigt ook Jessica Silversmith, directeur van het Meldpunt Discriminatie Regio Amsterdam (MDRA). Vorig jaar kreeg het meldpunt bijna duizend klachten over discriminatie. Tien procent van die klachten had te maken met leeftijdsdiscriminatie. “Leeftijdsdiscriminatie bij uitzendbureaus zou helemaal niet erg zijn als er voldoende werkgelegenheid is, of als er een legitieme reden is waarom iemand voor een baan een bepaalde leeftijd moet hebben. Maar dat is meestal niet het geval.”
Advies
De Commissie Gelijke Behandeling (CGB) heeft in oktober van vorig jaar haar advies uitgebracht over doelgroepgerichte uitzendbureaus. Dit zijn bijvoorbeeld studentenuitzendbureaus, maar ook uitzendbureaus voor senioren, ouderen, gehandicapten of allochtonen. In het advies concludeerde de commissie dat het bestaan van dit soort uitzendbureaus op zich geen probleem is. Wel moeten de bureaus in hun vacatures en op hun websites duidelijk aangeven dat ook andere groepen welkom zijn.
Maar het zijn niet alleen de vacatures van studentenuitzendbureaus waar iets op aan te merken is. Volgens de CGB sluiten studentenuitzendbureaus ook met hun naam indirect mensen uit. Uitzendbureaus zoals Studentenwerk, Studentalent, XL studenten uitzendbureau, Susa studenten uitzendbureau of Asa Student moeten eigenlijk ook op hun voordeur of gevel duidelijk maken dat ook andere groepen er welkom zijn. “Slechts een enkeling weet dat ze ook bij studentenuitzendbureaus terecht kunnen als ze geen student zijn”, zegt Silversmith. “Zo wordt de uitsluiting in stand gehouden.
Rogier Thewessen, directeur van uitzendbureau Studentenwerk is al meerdere keren benaderd door het meldpunt discriminatie. “Ze stelden de naam van ons uitzendbureau aan de kaak. Maar hoe moet je je als doelgroepgericht uitzendbureau dan onderscheiden op de markt? Als je een kookwinkel hebt verkoop je toch ook geen boormachines?”
Thewessen is niet de enige die gefrustreerd is. Jochem Eerden van uitzendbureau Work-On kreeg vorige week maar liefst vier brieven van Expertisecentrum LEEFtijd op zijn deurmat. De benaming ‘studentenuitzendbureau’ zou discriminerend zijn omdat het enkel jonge studenten aantrekt. Maar volgens Eerden is dat niet zo. “Mijn moeder is zestig jaar oud en die studeert ook nog.”
Volgens de uitzendbureaus doen ze helemaal niet aan leeftijdsdiscriminatie. Ook oudere, niet-studenten kunnen zich bij hen inschrijven, en als er een geschikte baan voor ze is, zal er voor ze bemiddeld worden. Maar daar ligt niet de nadruk. “Wij specialiseren ons in een bepaalde markt”, zegt Marjan Scheffer van Susa studenten uitzendbureau. “Onze klanten zoeken studenten die flexibel en ingewerkt zijn. Dan kan ik wel iemand anders selecteren, maar die is vaak niet geholpen met zo’n soort baan.”
Branchevereniging voor uitzendbureaus ABU bevestigt dit. “Een uitzendbureau mag mensen weigeren, maar niet op basis van leeftijd”, aldus woordvoerder Remco Icke.
Bovendien, zo stellen de meeste studentenuitzendbureaus, willen niet-studenten vaak helemaal niet geholpen worden door bureaus die speciaal op studenten gericht zijn. De banen die er worden aangeboden zijn vaak maar tijdelijk, en tegen een laag loon. Het gaat bijvoorbeeld om baantjes als het draaien van avonddiensten in de horeca, het uitpakken van dozen in een magazijn of het vervullen van een nachtdienst in een ziekenhuis. “Daarbij gaat het niet om de beste salarissen. Iemand die een gezin moet onderhouden zoekt zo’n baan simpelweg niet. Die gaat wel naar een gewoon uitzendbureau”, aldus Eerden.
Thewessen: “Het is voor ons gewoon niet haalbaar om het hele systeem om te gooien. Studenten zijn ons bestaansrecht. Als we die niet meer mogen aanspreken dan houdt het voor ons op.”
Niet bindend
Toch is de kans dat studentenuitzendbureaus verdwijnen omdat ze hun doelgroep niet meer kunnen aanspreken klein. De invloed die organisaties zoals het Expertisecentrum LEEFTIJD op uitzendbureaus hebben, is namelijk beperkt. “Er zijn geen sancties als uitzendbureaus deze wet overtreden”, zegt Van Zijl. ‘We kunnen dus alleen maar tips geven.” Ook de adviezen van de Commissie Gelijke Behandeling zijn niet bindend.
Neem bijvoorbeeld het verhaal van de dertigjarige Sylvia. Ze solliciteert via een uitzendbureau gericht op studenten naar een parttime baan bij een modewinkel. Daar wordt ze afgewezen omdat ze ‘te weinig ervaring’ heeft, terwijl Sylvia jaren gewerkt heeft in een modewinkel. De werkelijke reden van de afwijzing is haar leeftijd. De klant zoekt volgens het uitzendbureau een student van ongeveer 22 jaar. Sylvia komt als ‘oudere’ student dus niet in aanmerking. Bij het Meldpunt Discriminatie Regio Amsterdam vertelt ze haar verhaal, en de organisatie dient namens haar een klacht in. Maar bij het uitzendbureau gebeurt daar in eerste instantie weinig mee. In een reactie stelt het bureau dat oudere studenten niet worden uitgesloten, maar dat de klant voor deze vacature om een specifieke leeftijd vraagt. En daarmee is het verhaal voorlopig afgedaan. Pas na twee maanden wordt de vacature alsnog aangepast.
Complete farce
De organisaties tegen leeftijdsdiscriminatie realiseren zich dat het voor de uitzendbureaus moeilijk is om de wet gelijke behandeling in zijn geheel na te leven. Van Zijl: “Voor studentenuitzendbureaus is het lastig, omdat in hun naam al een specifieke doelgroep staat.” LEEFtijd.
De brieven die het Expertisecentrum LEEFtijd heeft rondgestuurd, zijn volgens Remco Beijer van uitzendbureau Recruit a Student dus ‘een complete farce’. “Er zijn al zoveel regels waar we ons aan moeten houden”, zegt Beijer. “Twee keer per jaar wordt onze administratie gecontroleerd en alle contracten en identiteitsbewijzen moeten op orde zijn. Dat vind ik niet meer dan logisch. Maar nu worden we ook nog lastig gevallen met een compleet oncontroleerbare regel.”
Daar komt nog bij dat de regel niet voor elk uitzendbureau opgaat. Ouderenuitzendbureaus hoeven niet in hun vacatures te vermelden dat ook anderen kunnen reageren. Dat komt omdat ze als doelstelling hebben de participatie van ouderen op de arbeidsmarkt te verbeteren. Ook bureaus die specifiek gericht zijn op gehandicapten of chronisch zieken hoeven geen andere groepen te werven. “Een uitzendbureau met de naam ‘ervaren jaren’ mag wel alleen ouderen werven, omdat ze positief discrimineren”, merkt Jochem Eerden van Work-On op. “Maar wij brengen als studentenuitzendbureau net zo goed meer mensen op de arbeidsmarkt.” Thewessen: “Deze regel gaat veel te ver. Ze willen ons gewoon dwarszitten door te pietlutten over welke woorden we wel en niet in vacatures mogen gebruiken.”