Nieuw Amsterdams Peil praat met oud-bestuursvoorzitter van de AFM Arthur Docters van Leeuwen over de oorzaken van de kredietcrisis.
Amsterdam – De afgelopen weken werd een bonte stoet aan kopstukken uit de financiële wereld gehoord door de commissie-De Wit, de parlementaire commissie die de kredietcrisis onderzoekt. Op de laatste dag van de openbare hoorzittingen maakt Nieuw Amsterdams Peil de balans op met Arthur Docters van Leeuwen (65). Vlak vóór het intreden van de kredietcrisis, in juni 2007, trad hij af als bestuursvoorzitter van de financiële toezichthouder Autoriteit Financiële Markten (AFM).
Hoe vindt u dat de commissie-De Wit het doet?
De commissie heeft zich goed voorbereid, dat merk je aan het niveau van de verhoren. Ik vind wel dat de commissie soms door had kunnen vragen. Bijvoorbeeld bij bankiers die op geen enkele manier de hand in eigen boezem willen steken, en alle schuld bij de overheid en de toezichthouders leggen. Terwijl het toch niet de overheid is die krankjorume risico’s heeft genomen en krankjorume waarderingen op de balans heeft gezet? Je kunt als bankier wel alle schuld bij de overheid leggen, maar in eerste instantie hebben zij de kredietcrisis echt zelf veroorzaakt. Ik had graag gezien dat voormalig bestuursvoorzitter van ABN Amro, Rijkman Groenink, zijn verhoor was begonnen met wat hij zélf fout heeft gedaan.
Ligt volgens u alle schuld bij de bankiers? Had scherper overheidstoezicht de kredietcrisis niet kunnen voorkomen?
Laat ik voorop stellen dat er niet één oorzaak is van de kredietcrisis. De crisis is veroorzaakt door een moeilijk ontwarbare knoedel van oorzaken. Het is net als met de vuurwerkramp in Enschede. We weten dat al dat vuurwerk ontploft is, maar we weten nog altijd niet wat de precieze oorzaak was. Zo is het ook met de crisis. Dat komt omdat we een aantal dingen gewoon niet weten. We weten niet hoe bepaalde risico’s zich onder bijzondere omstandigheden ontwikkelen, en dat weten we zeker niet als het er een paar miljoen tegelijk zijn.
Met andere woorden: de toezichthouders hadden niets kunnen doen tegen de crisis?
We weten in ieder geval één belangrijke factor van de crisis: de financiële markten zijn internationaal sterk verbonden. Dat betekent bijvoorbeeld dat het instorten van de huizenmarkt in de Verenigde Staten, ook grensoverschrijdende gevolgen heeft. Terwijl er géén grensoverschrijdend toezicht is op de financiële markten. Er is zelfs geen gecoördineerd Europees toezicht. Dat moet in de toekomst echt verbeterd worden.
Toch denk ik niet dat scherper toezicht de kredietcrisis had tegengehouden. Wel had de crisis eerder kunnen worden onderkend. De brand moest nu wel helemaal doorslaan voordat we eens een keertje wakker werden. Dat gebeurde pas toen de Amerikaanse zakenbank Lehman Brothers viel in september 2008. Het zou wel geholpen hebben als de brandweer eerder paraat was. Misschien waren de gevolgen van de crisis dan minder heftig geweest.
Als we niet weten wat de oorzaken zijn van de crisis, heeft het dan zin om meer toezichtswetgeving te maken? Is dat niet het paard achter de wagen spannen?
Dat is altijd zo met toezicht. We polderen de vergaarde kennis telkens een stukje verder in. Nog niet zo heel lang geleden waren mensen helemaal niet vaardig met geld. Decennia geleden begroeven Franse boeren hun geld nog onder de grond, omdat ze het bankwezen niet vertrouwden.
Misschien achteraf helemaal geen gek idee.
Je kunt nu wel zeggen dat het allemaal zo vreselijk erg is, maar ik heb in Nederland nog geen mensen bedelend langs de straten zien lopen omdat ze zoveel hebben verloren door de kredietcrisis. Laten we reëel blijven. Over het algemeen werkt de financiële markt heel behoorlijk, alleen dit soort dingen horen er wel bij.
Mensen worden altijd heel boos als de risico’s die ze genomen hebben, zich ook manifesteren. Neem het Icesave verhaal. Iedereen weet: er is geen Nederlandse bank die dat soort hoge rente percentages geeft. Toch willen mensen die 5% rente pakken. Vervolgens zijn ze heel verontwaardigd als het mis gaat. Dat verbaast mij. Wouter Bos had die rekeninghouders niet moeten compenseren. Waarom moeten u en ik betalen voor het risico van die mensen? Degene die het risico neemt, moet er zelf voor betalen.
Hetzelfde geldt dan toch voor banken die de risico’s hebben genomen? Veel bestuurders zijn weggelopen met miljoenenbonussen, terwijl de belastingbetalers 30 miljard moeten gaan ophoesten.
Dat moet ook veranderen. In ieder geval moet er een goede verdeling komen tussen korte termijnbeloning en lange termijnbeloning. En een beetje maat houden in de bonussen is volgens mij ook verstandig. Als een bank zich laat redden door de overheid, dan moet de bank zich ook aan overheidsnormen houden. Zo eenvoudig is het.
Maar het is geen goed idee om het Nederlandse beloningssysteem te veel aan banden te leggen. Veel ondernemingen zijn nu eenmaal grensoverschrijdend. Dat willen we ook graag zo houden, want dat is goed voor de economie. Wouter Bos kan dan niet doen alsof de beloningsstructuur over de grens niet bestaat. Dan misken je simpelweg de werking van de markt, en dan kunnen Nederlandse banken geen goede bestuurders meer vinden. Je zou dan aan banken eisen stellen waardoor ze niet meer kunnen presteren op de wereldmarkt. In dat geval had Bos de banken niet hoeven redden, en had hij zijn geld in zijn zak kunnen houden.