Met financiële vragen ga je naar de Budgetwinkel

In De Budgetwinkel in Alkmaar krijgen mensen met schulden advies hoe ze hun financiën weer op orde kunnen krijgen. In Amsterdam lijkt een dergelijk initiatief nog niet levensvatbaar. Een blik in de papieren.

Amsterdam – Met een dikke blauwe map loopt mevrouw Jansen de spreekkamer in het buurthuis van de Alkmaarse ‘prachtwijk’ Overdie binnen. De kamer is voor deze middag omgedoopt in de ‘budgetwinkel’. Zonder afspraak kun je hier advies krijgen over je financiële situatie.

Als ze zit haalt Jansen –gescheiden en moeder van een elfjarig ‘jochie’ – een stapel papieren uit de map. “Laat ik het netjes houden, ik heb het nu eindelijk op orde,” zegt ze, terwijl ze de handel op tafel uitspreidt. Formulieren van schuldeisers, post van de belastingdienst, Univé verzekeringen, Orange. Kort vat ze haar probleem samen: een berg schulden.

De budgetwinkel houdt elke werkdag spreekuur, in totaal op vier verschillende locaties in Alkmaar. Je kunt hier terecht voor hulp bij het op orde krijgen van je huishoudboekje. Als iemands situatie problematisch is, dat wil zeggen als de uitgaven structureel hoger zijn dan de inkomsten en iemand de schulden niet kan betalen, meldt de budgetwinkel diegene aan voor een schuldregeling. Dit is een driejarig traject waarbij iemand via de kredietbank zijn schulden afbetaald en van een minimuminkomen moet rondkomen. Als de situatie niet problematisch is, helpt de budgetwinkel de administratie op orde te krijgen en een plan op te stellen om te bezuinigen.

Mevrouw Jansen valt onder laatste categorie. Terwijl ze haar papieren doorbladert, noteert medewerkster Natascha Putter de bedragen. Als alles is opgeteld staat er 3388 euro. De eerste paar schulden streept Putter door. “Die kunt u gelijk al afbetalen. En voor Orange en Debitel kunt u een betalingsregeling vragen.” Jansen schrijft het op een lijstje. “Het valt eigenlijk nog best mee. Nou ja, en dan komt daar nog de schuld bij aan mijn ex. Dat is zo’n 60.000 euro.”

Topje van de ijsberg
De gemeente begon het project in 2006, toen uit een onderzoek van de gemeente bleek dat zo’n 6500 mensen aangaven problematische schulden te hebben. Terwijl er slechts rond de 450 mensen inde schuldhulpverlening terecht kwamen: zo´n zes procent. “De mensen waarvan de gemeente wist dat ze financiële problemen hadden, was dus nog maar het topje van de ijsberg,” zegt Maaike van Weering, projectleider schuldpreventie van de gemeente. De gemeente ging aan de slag met de vraag: Hoe bereik je de anderen, en vooral: hoe bereik je mensen voordat hun problemen zo erg zijn dat ze bij de schuldhulpverlening terecht komen?

In Amsterdam houdt oud ING-bankier Rutger Koopmans zich met dezelfde vraag bezig. Koopmans leidde in 2008 een commissie die in opdracht van de gemeente het Amsterdamse armoedebeleid onderzocht. Een van de adviezen in het rapport was om de schuldhulpverlening grondig te hervormen. Met daarbij als concrete tip: roep een ‘budgetwinkel’ in het leven. Een plek – naar analogie van de rechtswinkel- waar mensen terecht kunnen voor gratis financieel advies. Een laagdrempelige voorziening, gericht op informatievoorziening en preventie, zo schrijft Koopmans.

Gemeente Amsterdam vindt het een goed idee, maar zal er niks mee doen, zo laat een woordvoerder van wethouder Freek Ossel desgevraagd weten. “Als het particulier van de grond komt, willen we het eventueel wel steunen,” aldus de woordvoerder. Koopmans ziet het ook liever als particulier initiatief en is er op eigen titel mee aan de slag gegaan. Tot nog toe zijn er echter geen andere partijen, zoals banken, enthousiast genoeg om het initiatief levensvatbaar te krijgen.

Preventief
Terwijl in Alkmaar de budgetwinkel wel degelijk in een behoefte lijkt te voorzien. Per spreekuur komen er gemiddeld vijf mensen langs. Hoewel het de opzet van de budgetwinkel is om ook juist preventief te werken, komen de meeste mensen als het al te laat is, zegt  medewerkster Putter. “Mensen steken heel lang hun kop in het zand. Ze denken dat het wel goed komt, of lossen het geldprobleem van de ene lening op met een andere lening.”

Van Weering: “In driekwart van de gevallen heeft de hulpvraag met schulden te maken. Maar dat zijn lang niet allemaal problematische schulden. Grof gezegd wordt er zo’n eenderde van de mensen direct doorverwezen naar de schuldhulpverlening.”

De budgetwinkel probeert dan ook actief mensen te benaderen. Ze staan op buurtavonden en gaan langs bij middelbare scholen om voorlichting te geven. Als iemand zijn huur structureel niet betaald, verwijst de woningbouwvereniging naar de budgetwinkel. Via energieleveranciers benadert de budgetwinkel mensen met een achterstand in hun energierekening. Putter: “Als ze bij ons komen, kunnen we uitstel van afsluiting vragen tot het schuldprobleem is opgelost.” Omdat schulden vaak niet het enige probleem zijn, verwijst de budgetwinkel ook door naar bijvoorbeeld het maatschappelijk werk en een dienst van de gemeente die helpt met het invullen van formulieren, ‘de formulierenbrigade’.

Als Jansen na een kwartier het spreekuur weer verlaat, kijkt ze opgelucht. “Het is net even de laatste zet. Je ziet al die bedragen en denkt: waar moet ik beginnen? Een vreemd iemand kan dat beter duidelijk maken.”

De naam Jansen is om privacy-redenen gefingeerd.